Τι είναι το Scaffolding (υποστήριξη εκμάθησης);

Το scaffolding είναι μια τεχνική διδασκαλίας νέων δεξιοτήτων που βασίζεται σε τρεις βασικές αρχές:

Εξατομίκευση: Η μάθηση δεν έχει ενιαία προσέγγιση για όλους. Όταν εφαρμόζεις scaffolding, βασίζεσαι στις ήδη υπάρχουσες δεξιότητες του παιδιού σου και προχωράς με βάση τον δικό του ρυθμό – όχι τον δικό σου.

Ενεργή μάθηση: Το παιδί συμμετέχει (και ενδυναμώνεται) στη μαθησιακή διαδικασία. Κάνει ερωτήσεις, λύνει προβλήματα και επιδεικνύει την κατανόηση του.

Υποστήριξη και καθοδήγηση: Δημιουργείς ένα ασφαλές περιβάλλον για μάθηση και λάθη. Καθώς αυξάνεται η ικανότητα του παιδιού, μειώνεις σταδιακά την υποστήριξή σου. Ολοκληρώνεις τη διαδικασία όταν το παιδί μπορεί να επιδείξει τη νέα δεξιότητα μόνο του.

Στάδια ανάπτυξης λόγου και ομιλίας: Τι μπορεί να κάνει ένα παιδί ηλικίας 7-12 μηνών

Αν και εδώ εστιάζουμε στα παιδιά, το scaffolding είναι μια εξαιρετική στρατηγική για τη διδασκαλία οποιασδήποτε νέας δεξιότητας. Εκπαιδευτικοί και ψυχολόγοι το χρησιμοποιούν, όπως και γονείς, γιατροί, προγραμματιστές, υπεύθυνοι έργων και πολλοί άλλοι.

Η παιδιατρική νευροψυχολόγος Lindsay Katz, PsyD, αναλύει τα οφέλη του scaffolding για την ανάπτυξη των παιδιών.

Πώς λειτουργεί το scaffolding;

Η διδακτική υποστήριξη λειτουργεί παρόμοια με τη φυσική σκαλωσιά (τις προσωρινές κατασκευές που υποστηρίζουν τους εργάτες κατά την ανέγερση κτιρίων).

Για να εφαρμόσεις σωστά το scaffolding, πρέπει να εντοπίσεις αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν «ζώνη επικείμενης ανάπτυξης». Η έννοια αυτή, που αναπτύχθηκε από τον ψυχολόγο Lev Vygotsky, είναι το κενό ανάμεσα σε ένα καθήκον που είναι τόσο δύσκολο ώστε να μην μπορεί να ολοκληρωθεί ούτε με βοήθεια, και ένα καθήκον που είναι αρκετά εύκολο ώστε να εκτελείται αυτόνομα.

Κατά το scaffolding, δεν επικεντρώνεσαι στην επίτευξη ενός συγκεκριμένου σταδίου ανάπτυξης. Αντίθετα, συναντάς το παιδί στη δική του μοναδική ζώνη επικείμενης ανάπτυξης και το βοηθάς να αναπτύξει νέες δεξιότητες.

Για παράδειγμα, το δίχρονο παιδί σου μπορεί να τραγουδάει το αλφάβητο άψογα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μπορεί να το γράψει, ακόμα κι αν το βοηθήσεις. Το να του διδάξεις την αναγνώριση γραμμάτων με κάρτες είναι μια κατάλληλη για την ηλικία του δεξιότητα που μπορείς να υποστηρίξεις.

Πώς θα καταλάβω ότι το παιδί μου αναπτύσσεται σωστά;

Αφού εντοπίσεις το σημείο εκκίνησης, διασπάς τη δεξιότητα ή το καθήκον σε βήματα και το διδάσκεις σταδιακά, παρέχοντας άφθονη καθοδήγηση και υποστήριξη. Δεν προχωράς στο επόμενο βήμα μέχρι το παιδί να μπορεί να ολοκληρώσει το προηγούμενο μόνο του. Βασίζεσαι σε υπάρχουσες δεξιότητες και προσαρμόζεις το επίπεδο υποστήριξης (και δυσκολίας) με τον χρόνο. Το παιδί έχει κατακτήσει τη δεξιότητα όταν μπορεί να την εκτελεί από την αρχή μέχρι το τέλος χωρίς βοήθεια – δηλαδή, χωρίς το scaffolding.

Τεχνικές scaffolding

Πώς μοιάζει λοιπόν πρακτικά το scaffolding; Η Dr. Katz λέει ότι εξαρτάται από την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού. Κάποιες κοινές προσεγγίσεις περιλαμβάνουν:

• Παροχή επίδειξης
• Υποβολή καθοδηγητικών ερωτήσεων
• Παροχή υποδείξεων ή υπαινιγμών
• Διάσπαση μεγάλων καθηκόντων σε μικρότερα και πιο διαχειρίσιμα
• Παροχή μερικών – αλλά όχι όλων – των απαντήσεων
• Δημιουργία προτύπων ή λιστών ελέγχου
• Ενθάρρυνση του παιδιού να σε μιμηθεί
• Παροχή συγκεκριμένων επαίνων και ανατροφοδότησης

Τώρα έχεις μια βασική εικόνα του τι είναι το scaffolding. Αλλά είναι εξίσου σημαντικό να γνωρίζεις τι δεν είναι.

«Το scaffolding δεν σημαίνει ότι δίνεις απαντήσεις ή απλώς κάνεις τη δουλειά για λογαριασμό του παιδιού», διευκρινίζει η Dr. Katz. «Η βοήθεια που προσφέρεις πρέπει να στοχεύει στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων του παιδιού, ώστε να μεταβεί τελικά στην αυτονομία» . Για παράδειγμα, αν το νήπιο σου δεν μπορεί να τοποθετήσει ένα κομμάτι παζλ, μην το τοποθετήσεις εσύ. Γύρισέ το, δώσ' του το ξανά και άφησέ το να το προσθέσει μόνο του στο παζλ.

Τα έξι στάδια ανάπτυξης της γραφής - Το κλειδί της κατάκτησής τους από το παιδί

Παράδειγμα scaffolding

Όλα αυτά ίσως βγάζουν νόημα στη θεωρία. Αλλά πώς μοιάζει πρακτικά η εφαρμογή του scaffolding σε μια δραστηριότητα; Η Dr. Katz χρησιμοποιεί συχνά το παράδειγμα της εκμάθησης πλυσίματος χεριών.

«Μόλις μάθουμε πώς να κάνουμε κάτι, γίνεται αυτόματα», εξηγεί. «Δεν σκεφτόμαστε όλα τα βήματα που περιλαμβάνονται σε δραστηριότητες όπως το πλύσιμο χεριών. Όμως για κάποιον που δεν το έχει κάνει ποτέ, είναι αρκετά περίπλοκο».

Για να διδάξεις αυτή τη σημαντική δεξιότητα ζωής με scaffolding:

• Εξηγείς το γιατί και πότε πλένουμε τα χέρια μας.
• Κάνεις επίδειξη της σωστής τεχνικής πλυσίματος, εξηγώντας κάθε βήμα καθώς το εκτελείς.
• Πλένετε τα χέρια μαζί ή καθοδηγείς το παιδί χέρι με χέρι.

Το παιδί εξασκείται σε κάθε βήμα μόνο του. Παραμένεις παρών και είτε κάνεις ερωτήσεις είτε χρησιμοποιείς οπτικά βοηθήματα για να το βοηθήσεις να καταλάβει τι ακολουθεί.

Με τον χρόνο, μειώνεις τον αριθμό ερωτήσεων και την επίβλεψη.

Τελικά, το παιδί πλένει μόνο του τα χέρια του!

«Μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη διαδικασία για να διδάξεις πολλές δεξιότητες, ακόμα και πιο σύνθετες, όπως το πλύσιμο ρούχων», προσθέτει η Dr. Katz.

Δημιουργικό παιχνίδι: Ο πιο διασκεδαστικός τρόπος να μάθει το παιδί σου

Οφέλη του scaffolding

Το πιο προφανές όφελος του scaffolding είναι ότι βοηθά το παιδί να αποκτήσει μια νέα δεξιότητα ή γνώση. Όμως υπάρχουν πολλοί τρόποι να μάθει κανείς. Ο λόγος που το scaffolding είναι τόσο αποτελεσματικό είναι επειδή εστιάζει εξίσου στη διαδικασία όσο και στο αποτέλεσμα. Το scaffolding:

Ενθαρρύνει την ενεργή μάθηση: Δεκαετίες ερευνών δείχνουν ότι μαθαίνουμε πιο αποτελεσματικά όταν είμαστε μέρος της διαδικασίας.

Προάγει τη συναισθηματική ανάπτυξη: Το scaffolding βάζει το παιδί στο «τιμόνι». Ενισχύει την αυτοπεποίθησή του, μειώνει το άγχος και αυξάνει τη δίψα για μάθηση.

Βελτιώνει τις σχέσεις: Η μάθηση απαιτεί επικοινωνία και εμπιστοσύνη. «Το scaffolding δημιουργεί ισχυρότερους δεσμούς γιατί παρέχει ένα θετικό, ασφαλές περιβάλλον για ανάπτυξη», εξηγεί η Dr. Katz.

Ενισχύει την κοινωνική ανάπτυξη: Όταν κάποιος επενδύει στη μάθησή σου, θέλεις να το ανταποδώσεις. Ίσως δεις το παιδί σου να μοιράζεται νέες δεξιότητες με άλλα παιδιά – ίσως προσπαθήσει να τους διδάξει κι αυτό!

Χτίζει ανθεκτικότητα: Τα λάθη είναι μέρος της μάθησης. Το scaffolding κάνει χώρο γι’ αυτά, και ενσωματώνει μικρές νίκες για να διατηρεί το παιδί κινητοποιημένο.

Καλλιεργεί την κριτική σκέψη: Πρώτα πρέπει να μπουσουλήσουμε πριν περπατήσουμε. Το ίδιο ισχύει και για τη γνωστική ανάπτυξη. Με το scaffolding, το παιδί κατακτά βασικές δεξιότητες σκέψης (όπως η απομνημόνευση) και έπειτα εξελίσσεται σε δεξιότητες συλλογισμού και κριτικής σκέψης.

Γιατί η αποτυχία είναι σημαντική για τα παιδιά – Τι αποκαλύπτουν οι νευροεπιστήμονες

Τελικές σκέψεις

Όλοι θέλουμε το καλύτερο για τα παιδιά μας. Είναι φυσικό να ανησυχούμε για ορόσημα, στόχους και πιθανά αναπτυξιακά εμπόδια. Αλλά το scaffolding λειτουργεί μόνο όταν βασίζεται στις ανάγκες του παιδιού.

«Δεν θα είναι κάθε δραστηριότητα ή δεξιότητα που διδάσκεις άμεση επιτυχία», σημειώνει η Dr. Katz. «Είναι σημαντικό να επικεντρώνεσαι σε αυτό που είναι κατάλληλο για το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού σου. Ίσως χρειαστεί να πας ένα βήμα πίσω ή να προχωρήσεις μπροστά. Κι αυτό είναι εντάξει.»

Το scaffolding βοηθά κάθε παιδί να φτάσει το μέγιστο των δυνατοτήτων του. Αυτό διαφέρει από παιδί σε παιδί. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να επικοινωνήσεις με τον παιδίατρο αν έχεις ανησυχίες. Μοιράσου μαζί του ποιες δεξιότητες δυσκολεύουν το παιδί – είτε πρόκειται για την αναγνώριση γραμμάτων, το στοίβαγμα κύβων ή την αναγνώριση συναισθημάτων. Ο παιδίατρος μπορεί να προσφέρει καθοδήγηση και να προτείνει τα επόμενα βήματα.

^{Πηγή: health.clevelandclinic.org}