Πρώτα βήματα στον κόσμο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής: Πότε να ξεκινήσετε και τι να περιμένετε

Με τον όρο υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, αναφερόμαστε στις μεθόδους, που χρησιμοποιούμε, προκειμένου να βοηθήσουμε ένα υπογόνιμο ζευγάρι να τεκνοποιήσει.

Οι βασικές μέθοδοι υποβοηθουμένης αναπαραγωγής είναι:

• η πρόκληση ωορρηξίας μέσω της χορήγησης στη γυναίκα συγκεκριμένων σκευασμάτων. Κατά κανόνα η μέθοδος αυτή συνδυάζεται με την υπερηχογραφική παρακολούθηση της ωορρηξίας, προκειμένου να δοθεί η οδηγία στο ζευγάρι να έρθει σε επαφή στις γόνιμες ημέρες της γυναίκας.
• η σπερματέγχυση, η οποία συνδυάζεται με την πρόκληση ωορρηξίας και την υπερηχογραφική παρακολούθηση της ωορρηξίας, αλλά στην περίπτωση αυτή αντί το ζευγάρι να έρθει σε επαφή, ο ιατρός εγχέει εντός της ενδομητρικής κοιλότητας μέσω ενός λεπτού σωλήνα, που εισάγεται στον τράχηλο της μήτρας, επεξεργασμένο σπέρμα του άνδρα.
• η εξωσωματική γονιμοποίηση, η οποία αποτελεί κατ’ ουσίαν και το «βαρύ πυροβολικό» των μεθόδων υποβοηθουμένης αναπαραγωγής. Στα πλαίσια της μεθόδου αυτής χορηγούνται στη γυναίκα κατάλληλες δόσεις ορμονικών σκευασμάτων προκειμένου οι ωοθήκες της να παράγουν μεγάλο αριθμό ωαρίων. Τα ωάρια αυτά συλλέγονται δια μίας απλής επέμβασης, που ονομάζεται ωοληψία και γονιμοποιούνται με το σπέρμα του άνδρα στο εργαστήριο. Τα προκύψαντα έμβρυα καλλιεργούνται σε συνθήκες εργαστηρίου για 5 συνήθως ημέρες και στη συνέχεια ένα ή δύο (συνήθως) από αυτά τοποθετούνται στην ενδομητρική κοιλότητα την κατάλληλη στιγμή (εμβρυομεταφορά). Τα περισσευούμενα έμβρυα καταψύχονται και φυλάσσονται για επόμενη προσπάθεια.

Μελέτη αποκαλύπτει πόσα μωρά από εξωσωματική έχουν γεννηθεί παγκοσμίως

Πότε να απευθυνθώ στον ιατρό, προκειμένου να διερευνηθεί η πιθανότητα να χρειαστεί να ακολουθήσω μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής;

Στο ιατρό συνιστάται να απευθυνθείτε, όταν τεθεί η υποΥψία υπογονιμότητας.

Η υπογονιμότητα αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα ζεύγους και όχι ως πρόβλημα ατόμου. Υπογόνιμο ένα ζευγάρι θεωρείται, αν αδυνατεί να επιτύχει αυτόματη σύλληψη μετά από την παρέλευση συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος. Το χρονικό διάστημα αυτό εξαρτάται κατά κύριο λόγο από την ηλικία της γυναίκας, καθότι τα οι πιθανότητες επιτυχίας των μέσων υποβοηθουμένης αναπαραγωγής εξαρτώνται σε μέγιστο βαθμό από το συγκεκριμένο παράγοντα. Αν η ηλικία της γυναίκας είναι μικρότερη των 35 ετών, ως υπογονιμότητα ορίζεται η αδυναμία επίτευξης κύησης μετά από ένα έτος, κατά το οποίο το ζευγάρι είχε επαφές άνευ προφυλάξεων ή η γυναίκα υπεβλήθη κατ’ επανάληψη σε θεραπεία γονιμότητας μέσω της δωρεάς σπέρματος. Αν η ηλικία της γυναίκας υπερβαίνει τα 35 έτη, τότε το εν λόγω διάστημα μειώνεται από το έτος στους 6 μήνες (Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine, 2013).

Άλλες ενδείξεις, που θα οδηγήσουν ένα ζευγάρι πιο νωρίς στην αναζήτηση ιατρικής συμβουλής για θέματα υπογονιμότητας, οι οποίες αφορούν τη γυναίκα είναι:

• Ασταθής ή καθόλου έμμηνος ρήση
• Συμπτώματα ή γνωστό ιστορικό ενδομητρίωσης
• Περισσότερες από μία αποβολές πρώτου τριμήνου (έλεγχος για καθ’ έξιν αποβολές)
• Προγενέστερη θεραπεία για καρκίνο

Αντίστοιχες ενδείξεις, που αφορούν τον άνδρα είναι:

• Σπερμοδιάγραμμα εκτός φυσιολογικών παραμέτρων
• Οίδημα στο όσχεο (μπορεί να υποκρύπτει κιρσοκήλη)
• Προγενέστερα χειρουργεία στη βουβωνική περιοχή και το όσχεο
• Προγενέστερη θεραπεία για καρκίνο.

Προσπαθείτε να κάνετε παιδί; Πότε πρέπει να ζητήσετε βοήθεια από ειδικό γονιμότητας;

Τι να περιμένω, όταν απευθυνθώ στον ιατρό για θέματα υπογονιμότητας;

Αφού η υπογονιμότητα αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα ζεύγους, ο ιατρός, προκειμένου να διερευνήσει τα αίτια της υπογονιμότητας και να συστήσει την κατάλληλη μέθοδο υποβοηθουμένης αναπαραγωγής, θα ζητήσει να υποβληθεί σε εξετάσεις τόσο η γυναίκα, όσο και ο άνδρας.

Σε ποιες εξετάσεις θα χρειαστεί να υποβληθεί η γυναίκα;

Καταρχήν, ο ιατρός θα θελήσει να διαπιστώσει κατά πόσον λειτουργούν οι ωοθήκες της γυναίκας.

Για το λόγο αυτόν θα ζητήσει ορμονικές εξετάσεις και κυρίως τη μέτρηση των επιπέδων της ορμόνης AMH (anti Mullerian Hormone). Η AMH είναι μία ορμόνη, που παράγεται από τις ωοθήκες. Ενώ αρχικά η παραγωγή AMH είναι χαμηλή, όταν το κορίτσι εισέλθει στην εφηβεία αυτή αυξάνεται και τα καταμετρημένα επίπεδά της στο αίμα προοδευτικά ανεβαίνουν. Κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ζωής της γυναίκας τα επίπεδα της AMH παρουσιάζουν μια σταδιακή κάμψη, όσο πλησιάζει η εμμηνόπαυση, μετά την οποία η ορμόνη δεν ανιχνεύεται πλέον στο αίμα.

Χρήσιμον είναι στα πλαίσια της αξιολόγησης της ωοθηκικής λειτουργίας να υποβληθεί η γυναίκα και σε υπερηχογραφική παρακολούθηση της ωορρηξίας. Στα πλαίσια του υπερηχογραφικού ελέγχου θα εξετασθεί το ενδεχόμενο εντοπισμού μορφωμάτων στη μήτρα, όπως πολύποδες ή ινομυώματα, η παρουσία των οποίων ενίοτε παρεμποδίζει τη σύλληψη και την εμφύτευση του εμβρύου στην ενδομητρική κοιλότητα.

Στη συνέχεια απαραίτητο είναι να εξακριβωθεί κατά πόσον οι σάλπιγγες είναι διαβατές, ήτοι «ανοικτές», ώστε να είναι δυνατόν το σπέρμα να φθάσει δια αυτών στις ωοθήκες και να γονιμοποιήσει το ωάριο. Η εξέταση εκλογής για την αξιολόγηση της διαβατότητας των σαλπίγγων είναι η υστεροσαλπιγγογραφία. Η Σαλπιγγογραφία χρησιμοποιεί μία ακτινολογική μέθοδο, που ονομάζεται ακτινοσκόπηση. Η ακτινοσκόπηση βασίζεται στη χρήση Ακτινών – Χ, όπως και η κλασσική ακτινογραφία.

Όμως, η μήτρα και οι σάλπιγγες δεν είναι «ορατές» με την απλή ακτινοσκόπηση ή ακτινογραφία. Προκειμένου να καταστούν ορατές απαιτείται η έγχυση εντός αυτών ενός υγρού, που περιέχει μία υδατοδιαλυτή (δηλαδή διαλύεται στο νερό) ουσία, η οποία «φαίνεται» στην ακτινογραφία, είναι – όπως λέμε – «ακτινοσκιερή».

Καλλιέργεια εμβρύων στην εξωσωματική: Πώς γίνεται (vid)

Το διάλυμα αυτό «γεμίζει» την ενδομητρική κοιλότητα και εισέρχεται στις σάλπιγγες (αν αυτές είναι διαβατές) και στη συνέχεια «αδειάζει» μέσα στην κοιλιά, από όπου απορροφάται από τον οργανισμό και απεκκρίνεται, χωρίς να δημιουργήσει προβλήματα. Έτσι κατά την ακτινοσκόπηση «απεικονίζεται» τόσο η μορφή της ενδομητρικής κοιλότητας, όσο και οι σάλπιγγες (βλ. εικόνα).

Η ακριβής απεικόνιση της ενδομητρικής κοιλότητας πάντως επιτυγχάνεται δια της υστεροσκόπησης. Στα πλαίσια της επέμβασης αυτής ο ιατρός εισάγει εντός της ενδομητρικής κοιλότητας δια του τραχήλου μία κάμερα, η οποία είναι συνδεδεμένη με ηλεκτρονική οθόνη (βλ. εικόνα).

Ο ιατρός εξετάζει έτσι σε πραγματικό χρόνο την ενδομητρική κοιλότητα και εντοπίζει ενδεχόμενα εντός αυτής προβάλλοντα μορφώματα, όπως είναι οι πολύποδες, τους οποίος και αφαιρεί, αφού η παρουσία τους έχει συσχετισθεί με την εκδήλωση υπογονιμότητας.

Ο άνδρας σε ποιες εξετάσεις θα χρειαστεί να υποβληθεί;

Η βασική εξέταση, με την οποία ελέγχεται η «ποιότητα» του σπέρματος είναι το σπερμοδιάγραμμα.

Ο άνδρας καλείται να δώσει δείγμα του σπέρματός του μετά από 3 με 4 ημέρες πλήρους αποχής (χωρίς καθόλου εκσπερμάτωση δηλαδή), το οποίο εξετάζεται από τους ειδικούς κυρίως ως προς τις ακόλουθες παραμέτρους:

• το αριθμό (ποια είναι η συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων;)
• τη μορφολογία (ποιο είναι το ποσοστό των σπερματοζωαρίων με ανωμαλίες στη μορφολογία του;)
• την κινητικότητα (ποιο είναι το ποσοστό των σπερματοζωαρίων, που κινούνται ικανοποιητικά;)

Είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση κατάλληλη επιλογή για εσάς;

Άλλες παράμετροι, που αξιολογούνται είναι η ποσότητα του σπέρματος, αλλά και η οξύτητά του

Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!

Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε αποκλειστικά για τις αναγνώστριες του Mothersblog.gr!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine. Definitions of infertility and recurrent pregnancy loss: a committee opinion. Fertil Steril. 2013 Jan;99(1):63. doi: 10.1016/j.fertnstert.2012.09.023. Epub 2012 Oct 22. PMID: 23095139.}