Νέα έρευνα δείχνει πόση λίγη ελευθερία έχουν σήμερα τα παιδιά και γιατί αυτό τα βλάπτει

Αν μεγαλώσατε τη δεκαετία του ’80 ή ’90, η παιδική ηλικία πιθανότατα σήμαινε ποδηλατάδες στη γειτονιά, εξερεύνηση πάρκων ή κρυφτό και κυνηγητό μέχρι το βράδυ. Σήμερα, πολλά παιδιά περνούν πολύ περισσότερο χρόνο online παρά έξω — και ακόμη και απλές, ανεξάρτητες δραστηριότητες μοιάζουν μακρινές.

Μια νέα έρευνα της Harris Poll με 522 παιδιά στις ΗΠΑ ηλικίας 8 έως 12 ετών, που διεξήχθη τον Μάρτιο του 2025, εξετάζει πώς τα παιδιά χρησιμοποιούν την τεχνολογία, πόση ανεξαρτησία βιώνουν πραγματικά και πώς θέλουν να περνούν τον χρόνο τους. Η έρευνα δείχνει ότι, ενώ οι ψηφιακές συσκευές κυριαρχούν στην παιδική ηλικία, τα παιδιά θέλουν συντριπτικά περισσότερο παιχνίδι πρόσωπο με πρόσωπο και ελευθερία να εξερευνήσουν τον κόσμο γύρω τους.

Οι ειδικοί λένε ότι ο συνδυασμός υπερβολικού χρόνου μπροστά στην οθόνη και περιορισμένης πραγματικής ελευθερίας μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία , την αυτοπεποίθηση και τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων — αλλά μικρά, στοχευμένα βήματα από τους γονείς μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά.

Παιδί και διαδίκτυο: ένας οδηγός για γονείς

Παιδιά και τεχνολογία: Πώς οι οθόνες κυριαρχούν στην παιδική ηλικία

Οι ψηφιακές συσκευές έχουν μπει για τα καλά στη ζωή των παιδιών, και η Harris Poll δείχνει πόσο πολύ επηρεάζουν την καθημερινότητά τους. Μεταξύ παιδιών 8 έως 12 ετών:

• 69% δηλώνουν ότι έχουν μείνει ξύπνια πέρα από την ώρα ύπνου χρησιμοποιώντας κινητό, τάμπλετ ή κονσόλα βιντεοπαιχνιδιών.
• 31% έχουν μιλήσει με chatbots τεχνητής νοημοσύνης.
• 27% έχουν δημοσιεύσει φωτογραφίες ή βίντεο τους online, συμπεριλαμβανομένου του 22% των 8-9 ετών.
• 23% έχουν στείλει μηνύματα ή συνομιλήσει με αγνώστους online, και 9% έχουν δεχτεί επικοινωνία που τους έκανε να νιώσουν άβολα.

Αυτοί οι αριθμοί δείχνουν πόσο χρόνο περνούν τα παιδιά σε ψηφιακούς χώρους, συχνά εις βάρος της ανεξάρτητης, πραγματικής εξερεύνησης. Αν και η τεχνολογία προσφέρει ευκαιρίες μάθησης και κοινωνικοποίησης, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η υπερβολική χρήση οθονών μπορεί να περιορίσει την ευκαιρία των παιδιών να εξασκήσουν την επίλυση προβλημάτων, να πάρουν μικρά ρίσκα και να αλληλεπιδράσουν πρόσωπο με πρόσωπο με συνομηλίκους — δεξιότητες κρίσιμες για την ανάπτυξη ανθεκτικότητας και αυτοπεποίθησης.

Η πραγματική ανεξαρτησία σπανίζει

Η ίδια έρευνα δείχνει ότι πολλά παιδιά έχουν περιορισμένες ευκαιρίες να βιώσουν τον κόσμο μόνα τους. Μεταξύ 8- έως 12χρονων:

• 45% δεν έχουν περπατήσει σε διαφορετικό διάδρομο από τους γονείς τους σε κατάστημα.
• 56% δεν έχουν μιλήσει με γείτονα χωρίς ενήλικα.
• 61% δεν έχουν κανονίσει σχέδια με φίλους χωρίς βοήθεια ενηλίκου.
• 62% δεν έχουν περπατήσει ή δεν έχουν κάνει ποδήλατο μόνα σε πάρκο, μαγαζί ή σχολείο.
• 63% δεν έχουν φτιάξει μια κατασκευή έξω, όπως φρούριο ή δεντρόσπιτο.
• 67% δεν έχουν κάνει δουλειές με πληρωμή, π.χ. babysitting, καθάρισμα χιονιού ή κουβάλημα χόρτων.
• 71% δεν έχουν χρησιμοποιήσει κοφτερό μαχαίρι.

Η έρευνα δείχνει επίσης διαφορές ανάλογα με το πού ζουν τα παιδιά: για παράδειγμα, το 56% των αστικών παιδιών δεν έχουν περπατήσει σε κάποιο στενό μόνα τους, σε σύγκριση με 37% στις αγροτικές περιοχές. Οι συνομιλίες με γείτονες χωρίς γονείς ήταν λιγότερο συχνές στις προαστιακές περιοχές (61%) από ό,τι στις αστικές (51%) ή αγροτικές (56%).

Αυτό υποδηλώνει ότι, για πολλά παιδιά, η καθημερινή ανεξαρτησία —να μαθαίνουν να κινούνται, να παίρνουν αποφάσεις και να εξερευνούν με ασφάλεια— γίνεται ολοένα πιο σπάνια.

Τα παιδιά προτιμούν το ελεύθερο, προσωπικό παιχνίδι

Αν και οι οθόνες κυριαρχούν στην καθημερινότητά τους, τα παιδιά είναι ξεκάθαρα για το τι θέλουν πραγματικά: περισσότερο ελεύθερο χρόνο με φίλους, χωρίς οθόνες. Η έρευνα έδειξε:

• 72% θα προτιμούσαν να περνούν τον περισσότερο χρόνο μαζί με άλλους δια ζώσης, χωρίς οθόνες.
• 61% θέλουν να παίζουν με φίλους πρόσωπο με πρόσωπο χωρίς ενήλικες.
• 87% θέλουν να περνούν περισσότερο χρόνο με φίλους εκτός σχολείου.

Όταν ρωτήθηκαν πώς θα προτιμούσαν να περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους:

• 45% προτιμούν ελεύθερες, χωρίς ενήλικες δραστηριότητες, όπως παιχνίδι, εξερεύνηση ή φανταστικό παιχνίδι.
• 30% προτιμούν οργανωμένες, με ενήλικα δραστηριότητες, όπως αθλήματα ή μαθήματα.
• 25% προτιμούν διαδικτυακές δραστηριότητες με φίλους, όπως βιντεοπαιχνίδια.

Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τα παιδιά θέλουν αληθινές εμπειρίες και ανεξαρτησία, όχι να χάνεται ο ελεύθερος χρόνος τους σε οθόνες και προγραμματισμένα παιχνίδια.

Γιατί η ανεξαρτησία είναι σημαντική για την ψυχική υγεία των παιδιών

Οι αναπτυξιολόγοι τονίζουν ότι η ανεξαρτησία βοηθά τα παιδιά να γίνουν πιο ανθεκτικά, με αυτοπεποίθηση και ικανά στην επίλυση προβλημάτων.

Μια μελέτη του 2023 που δημοσιεύθηκε στο Journal of Pediatrics υποδηλώνει ότι η μείωση των ευκαιριών για αυτοκαθοριζόμενες δραστηριότητες μπορεί να συμβάλλει σε αυξημένα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης στους νέους.

Οι ειδικοί επίσης τονίζουν τη σημασία του λεγόμενου «επικίνδυνου παιχνιδιού» — εμπειρίες όπως το ανέβασμα σε δέντρα, η χρήση εργαλείων ή η εξερεύνηση νέων χώρων. Σύμφωνα με τον Barry A. Garst, Ph.D., αναπληρωτή καθηγητή ανάπτυξης νέων στο Clemson University, το επικίνδυνο παιχνίδι βοηθά τα παιδιά να «δοκιμάζουν και να επιβεβαιώνουν τις ικανότητές τους, καθώς και να βιώνουν, να αντιμετωπίζουν και να επιλύουν καταστάσεις που περιλαμβάνουν αποτυχία».

Πώς το έντονο παιχνίδι βοηθά τα παιδιά να γίνουν πιο δυνατά και έξυπνα

Για τους εφήβους, αυτές οι εμπειρίες προσφέρουν ασφαλείς τρόπους για φυσιολογική αναζήτηση ρίσκου, μειώνοντας πιθανότητες επικίνδυνων επιλογών, όπως η απερίσκεπτη οδήγηση ή η χρήση ουσιών. Μικρές ελευθερίες στην παιδική ηλικία θέτουν τη βάση για υγιέστερη λήψη αποφάσεων στην εφηβεία.

Μικρά βήματα που μπορούν να πάρουν οι γονείς για περισσότερη ανεξαρτησία

Δίνοντας στα παιδιά λίγη περισσότερη ελευθερία δεν σημαίνει ότι πρέπει να τα αφήσουμε τελείως μόνα αμέσως. Μικρά καθημερινά βήματα τα βοηθούν να χτίσουν σταδιακά αυτοπεποίθηση και ανεξαρτησία. Μερικοί τρόποι για να ξεκινήσετε:

Στο σουπερμάρκετ: Ζητήστε από το παιδί να βρει το γάλα ενώ εσείς περιμένετε κοντά. Μαθαίνει υπευθυνότητα σε ασφαλές περιβάλλον.

Συνομιλίες: Αφήστε το να παραγγείλει μόνο του φαγητό ή να χαιρετήσει έναν γείτονα. Μικρές κοινωνικές επαφές χτίζουν δεξιότητες.

Δεξιότητες κουζίνας: Με επίβλεψη, μπορεί να μάθει να χρησιμοποιεί μικρά μαχαίρια ή αποφλοιωτές, προετοιμάζοντάς το για μεγαλύτερες ευθύνες.

Ελεύθερο παιχνίδι: Αφήστε χρόνο για παιχνίδια ή κατασκευές με φίλους, χωρίς να καθοδηγείτε κάθε στιγμή.

Σταδιακή επέκταση ορίων: Αν είναι έτοιμο, αφήστε το να περπατήσει σε κοντινό πάρκο, να κάνει ποδήλατο στη γειτονιά ή να οργανώσει απλά σχέδια με φίλους.

Χτίζοντας ανθεκτικότητα για το μέλλον

Η ανεξαρτησία προετοιμάζει τα παιδιά για τις μελλοντικές προκλήσεις, διατηρώντας παράλληλα την κατάλληλη καθοδήγηση. Το να τους επιτρέπουμε να προσπαθούν, να αποτυγχάνουν και να πετυχαίνουν με μικρά βήματα τους δίνει τα εργαλεία για να γίνουν ικανοί και σίγουροι ενήλικες.

6 γονεϊκές συμπεριφορές που επηρεάζουν την αυτοεκτίμηση των παιδιών

Την επόμενη φορά που το παιδί σας ζητήσει να κάνει κάτι μόνο του, σκεφτείτε να πείτε «ναι». Αυτή η μικρή πράξη εμπιστοσύνης στηρίζει την ανάπτυξή του σήμερα και την ικανότητά του να ευημερήσει στο μέλλον.

^{πηγές: Harris Poll. 2025 / Journal of Pediatrics. 2023 / mother.ly}