Μέθοδος Montessori - Τι να γνωρίζουν οι γονείς

Σε αντίθεση με ό,τι ίσως περιμένει κανείς, η Maria Montessori — ναι, αυτή η Montessori, η δημιουργός μιας εναλλακτικής μεθόδου εκπαίδευσης που είναι δημοφιλής ανάμεσα σε μια γενιά ενηλίκων που αυτοαποκαλούνται «ήπιοι γονείς» — δεν ξεκίνησε ως εκπαιδευτικός.

Gentle parenting: Τι είναι και γιατί δυσκολεύει αρκετούς γονείς

Σύμφωνα με τη Sarah Dills, διευθύντρια του Asheville Montessori School, η Maria Montessori γεννήθηκε στην επαρχία Ανκόνα της Ιταλίας το 1870. Όταν ήταν τριών ετών, οι γονείς της μετακόμισαν στη Ρώμη ώστε η μοναδική τους κόρη να λάβει καλύτερη εκπαίδευση. Αρχικά, η Maria ενδιαφερόταν για καριέρα στα μαθηματικά και τη μηχανική, αλλά μετά την παρακολούθηση μαθημάτων βιολογίας στράφηκε στην ιατρική.

Το 1896, η Maria Montessori έγινε η πρώτη γυναίκα που αποφοίτησε από τη Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ρώμης και εντάχθηκε στο προσωπικό της Ψυχιατρικής Κλινικής του πανεπιστημίου. Εκεί, επισκεπτόταν τα παιδιά που βρίσκονταν σε ψυχιατρικά ιδρύματα. Μετά από την επαφή μαζί τους, πείστηκε ότι θα μπορούσαν να ωφεληθούν από μια εναλλακτική εκπαίδευση — και εκεί ξεκίνησε η πορεία της ως η πλέον θρυλική δημιουργός της μεθόδου Montessori.

Πώς ανέπτυξε η Maria Montessori την προσέγγιση... Montessori

Για να εξελίξει τη μεθοδολογία της, ταξίδεψε στο Λονδίνο και το Παρίσι για να σπουδάσει υπό τον Jean Itard, εκπαιδευτή ατόμων κωφών και βουβών, και τον Edouard Séguin, εκπαιδευτή γνωστό για το έργο του με άτομα με νοητική αναπηρία.

Τελικά, η Maria άνοιξε το πρώτο Casa dei Bambini («Σπίτι των Παιδιών») το 1907, με 60 παιδιά διαφορετικών ηλικιών που ζούσαν σε φτωχές συνθήκες με γονείς εργατικής τάξης. Παρατήρησε ότι επιτρέποντάς τους να «χρησιμοποιούν διάφορα αισθητηριακά, γλωσσικά και πρακτικά υλικά και παρακολουθώντας τα, τα παιδιά ήταν πολύ πιο ικανά από ό,τι θα πίστευε κανείς. Οι μαθητές της μάθαιναν να συγκεντρώνονται, να βελτιώνουν τις κινήσεις τους, να διαβάζουν, να γράφουν και να αυτοφροντίζονται», εξηγεί η Dills.

Τα must μιας παιδικής βιβλιοθήκης για παιδιά έως 7 ετών

Την εποχή εκείνη, αυτός ο τύπος σχολείου ήταν πρωτοποριακός. Το Casa dei Bambini γνώρισε τεράστια επιτυχία, και περισσότερα σχολεία άρχισαν να μιμούνται τη δομή και τη φιλοσοφία του. Σήμερα, «υπάρχουν πάνω από 22.000 σχολεία Montessori σε περισσότερες από 100 χώρες», λέει η Dills.

Φιλοσοφία και αξίες της Μεθόδου Montessori

Η εκπαίδευση Montessori είναι μια ολιστική προσέγγιση που δίνει προτεραιότητα όχι μόνο στην εκμάθηση ακαδημαϊκών δεξιοτήτων, αλλά και σε δεξιότητες που θα κάνουν τα παιδιά ενεργούς και ανοιχτόμυαλους πολίτες μακροπρόθεσμα.

Η Maria Montessori πίστευε ότι «η ανάπτυξη ενός παιδιού πρέπει να εξετάζεται μέσα από το πρίσμα του "ολόκληρου παιδιού"», εξηγεί η Dills. «Η ακαδημαϊκή, κοινωνική, συναισθηματική και πνευματική (όχι με θρησκευτική έννοια, αλλά με έννοια ανάπτυξης του πνεύματος ή της ψυχής). Η Maria Montessori είπε κάποτε ότι "Η εκπαίδευση ακόμα και ενός μικρού παιδιού, επομένως, δεν στοχεύει στο να το προετοιμάσει για το σχολείο, αλλά για τη ζωή".»

Αν και η μέθοδος Montessori είναι γνωστή για την πρώιμη παιδική ηλικία, μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τη γέννηση έως το λύκειο.

Σύμφωνα με την American Montessori Society, τα βασικά στοιχεία της προσέγγισης Montessori είναι:

• Τιμή στον ανθρώπινο πνεύμα και ανάπτυξη του «ολόκληρου παιδιού» — σωματική, κοινωνική, συναισθηματική, γνωστική.
• Προβολή της εικόνας του παιδιού ως φυσικά περίεργου για γνώση.
• Τονισμός της ισότητας, της ένταξης και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
• Εστίαση στη φροντίδα του εαυτού, των άλλων και του περιβάλλοντος.

Σε μια τάξη Montessori, οι εκπαιδευτικοί εστιάζουν στην ανάπτυξη της ανεξαρτησίας, του συντονισμού, της τάξης και της συγκέντρωσης. Τονίζουν επίσης την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, τη δημιουργία συνηθειών που κρατούν το σώμα τους υγιές και την τάξη καθαρή, και καλλιεργούν εκτίμηση για τη φύση, τον κόσμο γύρω τους και τις κουλτούρες του κόσμου.

Πώς ένα μοντεσσοριανό περιβάλλον βοηθάει στην αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού

Η διαφορά μεταξύ Montessori και παραδοσιακής εκπαίδευσης

Τα περισσότερα παιδιά είναι εξοικειωμένα με τις παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας, αλλά η Maria Montessori θεωρούσε ότι το τυπικό μοντέλο διδασκαλίας «διδάσκει απλώς ένα σύνολο πληροφοριών, χωρίς να βοηθά τα παιδιά να κατανοήσουν βαθύτερα».

Η Montessori πίστευε ότι η παραδοσιακή εκπαίδευση «περιορίζει σοβαρά τις ευκαιρίες του παιδιού για επιλογή και δράση» και ότι «δεν επιτρέπει στο παιδί να χρησιμοποιήσει τη θέλησή του, αλλά εμποδίζει και καταστέλλει την έκφρασή της».

Στην τάξη Montessori, οι μαθητές ακολουθούν τα ενδιαφέροντά τους ενώ μαθαίνουν και από άλλους. Οι τάξεις είναι συνήθως πολυηλικιακές, με εύρος τριών ετών, δίνοντας αρκετό χρόνο για να εξερευνήσουν ανεξάρτητα έννοιες και ιδέες με τον δικό τους ρυθμό, ενώ προχωρούν προς εξατομικευμένους μαθησιακούς στόχους.

Από Montessori νηπιαγωγείο σε δημόσιο Δημοτικό - Είναι απλή η μετάβαση;

Σύμφωνα με τη Dills, «τα παιδιά μαθαίνουν μέσω των αισθήσεών τους (οπτική, ακουστική, απτική). Τα υλικά που χρησιμοποιεί το παιδί στην τάξη έχουν σχεδιαστεί για να προσελκύουν διάφορες αισθήσεις και να διδάσκουν μια έννοια κάθε φορά, όπως το χρώμα». Τα υλικά είναι σχεδιασμένα να προχωρούν από το απλό στο σύνθετο, από αριστερά προς τα δεξιά, και αποτελούν μέρος του «προετοιμασμένου περιβάλλοντος».

Ο ρόλος του δασκάλου είναι να λειτουργεί ως οδηγός και μέντορας, παρακολουθώντας την πρόοδο των μαθητών και παρέχοντας υποστήριξη και πόρους για την ανάπτυξη της αυτονομίας τους. Επιπλέον, οι μαθητές μαθαίνουν πώς να «φροντίζουν τον εαυτό τους και το περιβάλλον», μέσω καθημερινών εργασιών, όπως το δίπλωμα ρούχων ή το πλύσιμο τραπεζιού.

Τα οφέλη της μεθόδου Μοντεσσόρι και τα παιχνίδια που μπορείτε να έχετε στο σπίτι

Εφαρμογή της μεθόδου Montessori στο σπίτι

Η Montessori είναι μια μέθοδος εκπαίδευσης, και ενώ τα σχολεία Montessori είναι ευρέως διαδεδομένα, είναι δυνατόν να ενσωματωθεί η προσέγγιση και στο σπίτι.

Για να εφαρμοστεί στο σπίτι, οι γονείς θα πρέπει να οργανώσουν το περιβάλλον ώστε να ενισχύεται η ανεξαρτησία του παιδιού. Για παράδειγμα, «τα αντικείμενα του παιδιού, όπως ρούχα, σκεύη και βιβλία, θα πρέπει να βρίσκονται σε ύψος που μπορεί να τα φτάσει», λέει η Dills.

Οι γονείς θα πρέπει επίσης να «επιτρέπουν στο παιδί να συμμετέχει στις καθημερινές δραστηριότητες, ώστε να εξασκεί τις πρακτικές δεξιότητές του, όπως το να αδειάζει και να γεμίζει το πλυντήριο πιάτων, να σκουπίζει, να ταξινομεί και να διπλώνει ρούχα, να στρώνει το κρεβάτι του, να ποτίζει φυτά, να ταΐζει το κατοικίδιο κ.ά. Οτιδήποτε του δίνει την αίσθηση ότι συμμετέχει στον κόσμο των ενηλίκων», εξηγεί η Dills.

Όπως γνωρίζουν οι περισσότεροι γονείς, τα παιδιά ενδιαφέρονται περισσότερο για πραγματικά εργαλεία και καθήκοντα παρά για παιχνίδια. Η συμμετοχή τους σε δουλειές του σπιτιού ενισχύει την αίσθηση του ανήκειν και της υπερηφάνειας για το έργο τους.

Παιδικό δωμάτιο: Διακοσμήστε το σύμφωνα με τη μέθοδο Μοντεσσόρι

Τα πιθανά μειονεκτήματα της μεθόδου Montessori

Η εκπαίδευση Montessori μπορεί να φαίνεται ελκυστική για γονείς, αλλά δεν είναι κατάλληλη για κάθε οικογένεια.

Σύμφωνα με τη Dills, «κάποια παιδιά μπορεί να χρειάζονται πολύ περισσότερη δομή ή σαφή καθοδήγηση σε σύγκριση με μια τάξη Montessori, όπου τα παιδιά είναι ελεύθερα να επιλέγουν τα έργα τους και πώς θα διαθέσουν τον χρόνο τους».

Επιπλέον, τα σχολεία Montessori δεν απαιτείται να είναι πιστοποιημένα, οπότε η ποιότητα μπορεί να διαφέρει σημαντικά. Ιδανικά, «κάθε σχολείο Montessori θα πρέπει να έχει ευρύχωρες τάξεις, όμορφο εξωτερικό χώρο, χαμηλή αναλογία μαθητών-δασκάλων, έμπειρους και εκπαιδευμένους δασκάλους, πλήρες σετ Montessori υλικών και υποστηρικτική διοίκηση. Αλλά δεν είναι όλα τα σχολεία Montessori ίδια και η εμπειρία μπορεί να διαφέρει πολύ», εξηγεί η Dills.

Τέλος, τα περισσότερα σχολεία Montessori είναι ιδιωτικά και απαιτούν δίδακτρα. Η Dills ενθαρρύνει τους γονείς να εξετάσουν και να ερευνήσουν τις επιλογές που έχουν, πριν αποκλείσουν την εκπαίδευση Montessori.

Διαφορά μεταξύ της μεθόδου της Maria Montessori και της μεθόδου Reggio Emilia (του Loris Malaguzzi)

Και οι δύο προσεγγίσεις στοχεύουν στην εκπαίδευση του «ολόκληρου παιδιού» και στη δημιουργία πολιτών που συνυπάρχουν ειρηνικά μεταξύ τους και με το περιβάλλον τους. Ωστόσο, διαφέρουν στην εκτέλεση. Οι τάξεις Reggio Emilia οργανώνονται περισσότερο παραδοσιακά ανά ηλικία, και οι δάσκαλοι δουλεύουν με την ίδια ομάδα για ένα ακαδημαϊκό έτος (αντί για τρία, όπως στη Montessori).

Μαρία Μοντεσσόρι: Αυτή είναι η μέθοδός της που επηρέασε την παιδαγωγική

Τέσσερις βασικοί τομείς που δείχνουν τη διαφορά:

Πρόγραμμα σπουδών: Στη Reggio Emilia δεν υπάρχει προκαθορισμένο πρόγραμμα. Οι μαθητές καθοδηγούν τι θα μάθουν κάθε μέρα. Στη Montessori υπάρχει γενικό πρόγραμμα, αλλά η εκμάθηση γίνεται μέσω αισθητηριακών εμπειριών.

Μαθησιακή εμπειρία: Στη Reggio Emilia οι μαθητές μαθαίνουν μέσω συνεργασίας και μπορεί ένας μαθητής να καθοδηγήσει ολόκληρη την τάξη. Στη Montessori κάθε παιδί επιλέγει το ενδιαφέρον του και μαθαίνει με το δικό του ρυθμό.

Σχεδιασμός τάξης: Στη Reggio Emilia χρησιμοποιούνται χρώματα και υφές για να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των μαθητών και να προβάλλονται τα έργα τους. Στη Montessori οι τάξεις είναι «προετοιμασμένα περιβάλλοντα», με χαμηλά ράφια, οργανωμένο χώρο και ξεκάθαρη παρουσίαση κάθε δραστηριότητας.

Αξιολόγηση: Και στις δύο μεθόδους, η πρόοδος των μαθητών τεκμηριώνεται και αντικαθιστά τα παραδοσιακά τεστ με πορτφόλιο έργων.

Μοntessori νηπιαγωγείο – Τι προσφέρει σε ένα παιδί

Υπάρχουν σχολεία Reggio Emilia στην Ελλάδα;

Υπάρχουν σχολεία τόσο σε Αθήνα και όσο και Θεσσαλονίκη που εφαρμόζουν την παιδαγωγική προσέγγιση Reggio Emilia και συχνά αναφέρονται ως «Reggio-inspired». Η προσέγγιση Reggio Emilia δεν είναι πιστοποιημένη ή κατοχυρωμένη με εμπορικό σήμα, γι’ αυτό πολλά σχολεία χρησιμοποιούν τον όρο «Reggio-inspired» για να περιγράψουν τη φιλοσοφία τους. Αυτό σημαίνει ότι ο τρόπος εφαρμογής της μεθόδου μπορεί να διαφέρει σημαντικά από σχολείο σε σχολείο.

Τι να ψάξετε σε ένα σχολείο Montessori

Επειδή τα σχολεία Montessori διαφέρουν πολύ, είναι σημαντικό να γνωρίζετε τι να αναζητήσετε:

Σύμφωνα με την American Montessori Society, πέντε δείκτες υψηλής ποιότητας Montessori προγράμματος είναι:

• Κατάλληλα εκπαιδευμένοι δάσκαλοι Montessori
• Πολυηλικιακές τάξεις
• Χρήση ειδικά σχεδιασμένων υλικών Montessori
• Εργασία υπό καθοδήγηση των μαθητών
• Αδιάκοποι χρόνοι εργασίας

Ο δεκάλογος της θεωρίας της Μαρίας Μοντεσσόρι που πρέπει να γνωρίζουν γονείς και εκπαιδευτικοί

Το πιο σημαντικό, οι γονείς πρέπει να επιλέξουν σχολείο που αντικατοπτρίζει τη φιλοσοφία Montessori — ότι «τα παιδιά αξίζουν σεβασμό, μπορούν να μάθουν και έχουν τη δυνατότητα να αναπτυχθούν επιτυχώς, εάν τους δοθεί χρόνος, χώρος, προσοχή και υλικά», τονίζει η Dills.

^{με πληροφορίες από το parents.com}