Αγόρια και διατροφικές διαταραχές

Είναι γεγονός ότι οι διατροφικές διαταραχές στα αγόρια συχνά παραβλέπονται εφόσον δεν ταιριάζουν με το στερεότυπο που έχουμε στο μυαλό μας ότι το γυναικείο φύλο επηρεάζεται και πιο συγκεκριμένα τα κορίτσια και οι νεαρές γυναίκες. Πράγματι, οι γυναίκες αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων που εμπλέκονται με τις συγκεκριμένες διαταραχές.

Παρόλα αυτά, αν και οι εκτιμήσεις ποικίλλουν, υπολογίζεται ότι το 1/4 - 1/3 των ανδρών πάσχει από μια διατροφική διαταραχή, ενώ φαίνεται μέσα από έρευνες πως αυξάνονται με ταχύ ρυθμό οι διαταραγμένες διατροφικές συμπεριφορές και στον ανδρικό πληθυσμό.

Γιατί παραβλέπονται οι διατροφικές διαταραχές στους άνδρες;

Ένας από τους λόγους είναι το ότι οι διατροφικές διαταραχές συχνά εκδηλώνονται με διαφορετικό τρόπο στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια κάνοντας πιο δύσκολο τον εντοπισμό τους από τους γονείς αλλά και από τους ειδικούς άλλος ένας λόγος είναι το στίγμα όπου τα αγόρια μπορεί να μην θέλουν να συσχετιστούν με ένα πρόβλημα που φαίνεται να απασχολεί περισσότερο τις γυναίκες με αποτέλεσμα να το κρατούν κρυφό και να μην παραδέχονται τη διατροφική διαταραχή από την οποία μπορεί να πάσχουν έτσι ώστε να αναζητήσουν βοήθεια για την αντιμετώπιση της.

Κατανοώντας τις διαφορές ανάμεσα στα αγόρια και στα κορίτσια

Μία από τις πολύ βασικές διαφορές είναι ότι ενώ τα κορίτσια εστιάζουν περισσότερο στο να έχουν μια αδύνατη σιλουέτα, ένα πολύ λεπτό κορμί, τα αγόρια εστιάζουν στην απόκτηση μυϊκής μάζας, δηλαδή μιας αυξημένης μυϊκής σωματικής διάπλασης. Σύμφωνα με τον κλινικό ψυχολόγο D. Bunnell που εξειδικεύεται στις διατροφικές διαταραχές η συγκεκριμένη συμπεριφορά είναι γνωστή ως «αντίστροφη ανορεξία» ή «διγορεξία», όπου τα αγόρια αυτά έχουν όλα τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά της ανορεξίας, εκτός από το ότι η εμμονή τους δεν είναι το πώς θα διατηρηθούν το πώς θα έχουν ένα λεπτό/αδύνατο κορμί αλλά ένα κορμί γεμάτο μύες. Για να αποκτήσουν αυτή την «ιδανική» σωματική διάπλαση, τα αγόρια μπορεί να ασκούνται υπερβολικά ή να χρησιμοποιούν στεροειδή ή συμπληρώματα χωρίς ιατρική συνταγή με κύριο στόχο την ελαχιστοποίηση του σωματικού λίπους, αυξήσουν τη μυϊκή μάζα. Συνήθως γίνονται εμμονικά με την «καθαρή διατροφή», αποφεύγοντας εντελώς τους υδατάνθρακες, αυξάνοντας τις πρωτεΐνες και ακολουθώντας μία αρκετά περιοριστική διατροφή. Μάλιστα, η διατροφική διαταραχή μπορεί να ξεκινήσει νωρίτερα στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια, κατά την πρώιμη ή μέση εφηβεία με διαφορετικές όμως αποχρώσεις που «ξεγελούν».

Πώς θα καταλάβω αν ο γιος μου πάσχει από μία διατροφική διαταραχή;

Πρώτα από όλα χρειάζεται να παρατηρήσετε αν οι διατροφικές συνήθειες του γιου σας βρίσκονται εντός του φυσιολογικού εύρους της διατροφικής συμπεριφοράς. Επίσης, αν παρατηρείτε κάτι που σας φαίνεται περίεργο, αν έχει αλλάξει διατροφικές συνήθειες και επιμένει εμμονικά στις νέες και κάποια από τα παρακάτω σημάδια:

• Υπερβολική εστίαση και χρόνος που αφιερώνεται στην άσκηση
• Ακαμψία γύρω από τελετουργίες του φαγητού
• Κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφής σε σχέση με πριν χωρίς να μεταβάλλεται το βάρος
• Επίσκεψη στην τουαλέτα στη μέση των γευμάτων ή αμέσως μετά
• Άρνηση να φάει ορισμένες ομάδες τροφίμων
• Ασυνήθιστες συμπεριφορές γύρω από το φαγητό (κόψιμο του φαγητού σε μικρά κομμάτια, σπρώξιμο του φαγητού γύρω από το πιάτο)
• Εμμονή με διατροφικές πληροφορίες ή την μέτρηση θερμίδων
• Πολύ συχνό ζύγισμα
• Αποφυγή ή απόσυρση από κοινωνικές συγκεντρώσεις που περιλαμβάνουν φαγητό

Σε αντίθεση με τα κορίτσια, που συχνά γίνονται ανησυχητικά αδύναμα και εμφανώς ανθυγιεινά, οι διατροφικές διαταραχές στα αγόρια είναι πιο δύσκολο να αναγνωριστούν επειδή συχνά τίποτα δεν φαίνεται «λάθος» εξωτερικά. Αντίθετα, είναι πολύ πιο εύκολο να κρυφτούν κάτω από το πρόσχημα της ανδρικής συμπεριφοράς που θεωρείται αποδεκτή, ακόμη και αξιέπαινη, καθώς στην εποχή μας η άσκηση, έστω και υπερβολική, εκτιμάται κοινωνικά στο ανδρικό φύλο ενώ και η υπερκατανάλωση τροφής είναι επίσης πιο αποδεκτή κοινωνικά συγκριτικά με τις γυναίκες.

Φυσικά ας έχουμε στο μυαλό μας ότι δεν σημαίνει πως όλα τα αγόρια που δεν νιώθουν καλά με το σώμα τους ή όλα τα αγόρια που αθλούνται ότι πάσχουν από μια διατροφική διαταραχή.

Αιτίες διατροφικών διαταραχών

Οι υποκείμενες αιτίες των διατροφικών διαταραχών στα αγόρια πιστεύεται ότι είναι οι ίδιες με τα κορίτσια — ένας συνδυασμός γενετικής προδιάθεσης, περιβάλλοντος και κοινωνικών μηνυμάτων που προωθούν και ανταμείβουν το «ιδανικό» σώμα. Για τους άνδρες, η μυώδης σωματική διάπλαση και οι κοιλιακοί φαίνεται να είναι συχνά στόχος. Οι αθλητές σε ορισμένα αθλήματα που δίνουν έμφαση στο βάρος και στην εμφάνιση, συμπεριλαμβανομένων της γυμναστικής, της πάλης, της κωπηλασίας, του bodybuilding, του τρεξίματος και του χορού, διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο.

Όπως και με τις νεαρές γυναίκες, μια αρνητική εικόνα σώματος μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση μιας διατροφικής διαταραχής, και οι άντρες έχει αποδειχθεί ότι αντιδρούν στις εικόνες που προβάλλονται στα social media, όπως αντιδρούν και οι νεαρές γυναίκες στις εικόνες πολύ αδύνατων μοντέλων. Εκτός από τις ταινίες και τις διαφημίσεις, ακόμα και ένα βιντεοπαιχνίδι με έμφαση στο σώμα έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει την αρνητική εικόνα σώματος των αγοριών. Επίσης μελέτη σε νεαρούς άνδρες κατέγραψε τον αρνητικό αντίκτυπο των φιγούρων δράσης παιχνιδιών που είναι δημοφιλείς στα αγόρια, σημειώνοντας ότι ένα σώμα με υπερβολικά «χτισμένους» μύες στις φιγούρες αυτές, είναι εξίσου μη ρεαλιστική εικόνα για τα αγόρια, όσο και η φιγούρα μιας κούκλας Barbie για τα κορίτσια.

Αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία

Όλες οι διατροφικές διαταραχές μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρά προβλήματα υγείας. Η έμμηνος ρύση συχνά διακόπτεται στις γυναίκες και τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες μπορεί να εμφανίσουν απώλεια οστικής πυκνότητας - οστεοπόρωση ή οστεοπενία - ως αποτέλεσμα διατροφικών ελλειμμάτων.

Οι άνδρες και τα αγόρια με νευρική ανορεξία, ειδικότερα, παρουσιάζουν συνήθως χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης και βιταμίνης D. Άλλες συνέπειες στην υγεία περιλαμβάνουν βλάβη στους μύες, στις αρθρώσεις και στους τένοντες από την υπερβολική άσκηση. Η μαζική χρήση στεροειδών επίσης μπορεί να οδηγήσει σε ακμή, ατροφία των όρχεων, μειωμένο αριθμό σπερματοζωαρίων, υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλή χοληστερόλη, μη φυσιολογική ηπατική λειτουργία, δυσκοιλιότητα και εκρήξεις θυμού.

Τα άτομα με διατροφικές διαταραχές είναι επίσης πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, κατάχρηση ουσιών και διαταραχές προσωπικότητας. Επιπλέον ο κίνδυνος αυτοκτονίας είναι μεγαλύτερος στα αγόρια με συννοσηρότητα κατάθλιψης και άλλων προβλημάτων ψυχικής υγείας.

Τέλος, τα αγόρια και οι άνδρες γενικότερα είναι πιο πιθανό να χάσουν τη ζωή τους από μια διατροφική διαταραχή συγκριτικά με τις γυναίκες λόγω του τι χάνουν βάρος και σωματικό λίπος πιο εύκολα και πιο γρήγορα και τείνουν να διαγνωστούν αργότερα, αν όχι καθόλου.

Αναζήτηση βοήθειας

Έρευνες δείχνουν ότι και το ανδρικό φύλο ανταποκρίνεται εξίσου καλά στις ίδιες θεραπείες διατροφικών διαταραχών που χρησιμοποιούνται και στις γυναίκες. Δίνεται έμφαση στην αποκατάσταση της υγείας και στην αντιμετώπιση των ψυχολογικών και συναισθηματικών συνιστωσών με την ψυχοθεραπεία. Οι γονείς επίσης παίζουν σημαντικό ρόλο καθώς δεσμεύονται να βοηθήσουν στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που υποστηρίζει τις υγιεινές διατροφικές συνήθειες και την εικόνα του σώματος.

Το θέμα είναι να αναζητήσουν βοήθεια εφόσον τα περισσότερα προγράμματα διατροφικών διαταραχών επικεντρώνονται στα κορίτσια, γεγονός που μπορεί να κάνει τα αγόρια να αισθάνονται εκτός. Στο εξωτερικό υπάρχουν ορισμένα προγράμματα που απευθύνονται μόνο σε άνδρες με την ελπίδα καθώς αυξάνεται η ευαισθητοποίηση και μειώνεται το στίγμα, να υπάρξουν και περισσότερα. Ασφαλώς σήμερα είναι περισσότερα γνωστά για τις διατροφικές διαταραχές στα αγόρια συγκριτικά με λίγα χρόνια πριν, καθώς είναι ένας τομέας που αναπτύσσεται. Χρειάζεται όμως η σχετική ευαισθητοποίηση καθώς ο αριθμός όπως αναφέρθηκε των αγοριών που νοσούν είναι υπαρκτός χωρίς να είναι γνωστός επακριβώς. Και αυτό επειδή τα περισσότερα αγόρια και νεαροί άντρες ντρέπονται να πουν ότι πάσχουν από μία διατροφική διαταραχή. Για αυτό ακριβώς είναι κρίσιμη η ευαισθητοποίηση των γονιών, των εκπαιδευτικών αλλά και των παιδιάτρων ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι οι διατροφικές διαταραχές είναι ένα πιθανό πρόβλημα τόσο για τα αγόρια όσο και για τα κορίτσια.

Μαρίνα Μόσχα

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας