Η πρόληψη της άνοιας ξεκινά από την παιδική ηλικία, λένε οι ειδικοί

Περισσότεροι από 60 εκατομμύρια άνθρωποι εκτιμάται ότι ζουν με άνοια, οδηγώντας σε πάνω από 1,5 εκατομμύριο θανάτους ετησίως και σε ένα ετήσιο κόστος για την παγκόσμια οικονομία υγείας περίπου 1,3 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.

Παρά τις έρευνες δεκαετιών και τις επενδύσεις δισεκατομμυρίων, η άνοια εξακολουθεί να μην έχει θεραπεία. Αλλά τι ισχύει για την παλιά ρήση ότι «η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία»; Είναι η πρόληψη της άνοιας εφικτή; Και αν ναι, σε ποια ηλικία πρέπει να αρχίσουμε να λαμβάνουμε μέτρα;

Άνοια και παράγοντες κινδύνου

Παρά τη γενική πεποίθηση, η άνοια δεν είναι απλώς αναπόφευκτο αποτέλεσμα της γήρανσης ή της γενετικής. Εκτιμάται ότι έως και το 45% των περιπτώσεων άνοιας θα μπορούσαν ενδεχομένως να προληφθούν μειώνοντας την έκθεση σε 14 τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου που είναι κοινοί παγκοσμίως.

1 στα 3 παιδιά θα είναι υπέρβαρα ως το 2050 - Στήριξέ το χωρίς body shaming και ενοχές

Πολλοί από αυτούς τους παράγοντες κινδύνου – όπως η παχυσαρκία, η έλλειψη άσκησης και το κάπνισμα – παραδοσιακά μελετώνται από τη μέση ηλικία (περίπου 40 έως 60 ετών) και μετά. Ως αποτέλεσμα, αρκετοί από τους κορυφαίους οργανισμούς υγείας και φιλανθρωπικά ιδρύματα για την άνοια παγκοσμίως, πλέον συνιστούν τη στοχοθέτηση αυτής της ηλικιακής ομάδας ώστε να υπάρξουν τα μεγαλύτερα οφέλη.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον psypost.org το να επικεντρώνονται οι έρευνες σε μικρότερες ηλικίες μπορεί να φέρει ακόμη μεγαλύτερα οφέλη. Αλλά πόσο μικρές; Και γιατί είναι σημαντική η έκθεση σε παράγοντες κινδύνου δεκαετίες πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα της άνοιας;

Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την παχυσαρκία;

Αντιστρέφοντας το χρόνο: Από τη μέση ηλικία προς τα πίσω

Ας ξεκινήσουμε με τις τρεις δεκαετίες που καλύπτουν την εφηβεία και τη νεαρή ενήλικη ζωή (από τα 10 έως τα 40 έτη). Πολλοί παράγοντες κινδύνου για άνοια, σχετιζόμενοι με τον τρόπο ζωής, εμφανίζονται στην εφηβεία και παραμένουν στην ενήλικη ζωή. Για παράδειγμα, το 80% των εφήβων με παχυσαρκία θα παραμείνουν παχύσαρκοι και ως ενήλικες. Το ίδιο ισχύει για την υψηλή αρτηριακή πίεση και την έλλειψη άσκησης. Παρομοίως, σχεδόν όλοι οι ενήλικες που καπνίζουν ή πίνουν ξεκίνησαν αυτές τις ανθυγιεινές συνήθειες στην εφηβεία ή λίγο μετά.

Έκθεση-καμπανάκι για την υγεία των εφήβων - Ψυχική υγεία, παχυσαρκία, κλιματική κρίση στο προσκήνιο

Αυτό δημιουργεί δύο ζητήματα όταν θεωρούμε τη μέση ηλικία ως το καλύτερο σημείο για την πρόληψη της άνοιας:

• Η αλλαγή καθιερωμένων συνηθειών είναι εξαιρετικά δύσκολη.
• Οι περισσότεροι υψηλού κινδύνου ενήλικες θα έχουν ήδη εκτεθεί για δεκαετίες στις βλαβερές συνέπειες αυτών των παραγόντων.

Έτσι, οι πιο αποτελεσματικές ενέργειες πιθανότατα θα είναι εκείνες που αποτρέπουν τις ανθυγιεινές συμπεριφορές από την αρχή, αντί να προσπαθούν να τις αλλάξουν αργότερα.

Οι ρίζες της άνοιας

Αλλά τι συμβαίνει με την ακόμα πιο πρώιμη περίοδο της ζωής; Μπορεί οι ρίζες της άνοιας να φτάνουν μέχρι την παιδική ηλικία ή και τη βρεφική ηλικία; Όλο και περισσότερα στοιχεία υποδεικνύουν ότι, ναι – και ότι η έκθεση σε παράγοντες κινδύνου κατά την πρώτη δεκαετία της ζωής (ή ακόμα και στη μήτρα) μπορεί να έχει διά βίου επιπτώσεις στον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.

Για να το κατανοήσουμε, πρέπει να θυμόμαστε ότι ο εγκέφαλός μας περνά από τρεις βασικές περιόδους κατά τη διάρκεια της ζωής μας: ανάπτυξη στην πρώιμη ζωή, σχετική σταθερότητα στην ενήλικη ζωή και παρακμή (σε ορισμένες λειτουργίες) στην τρίτη ηλικία.

Η σιωπηλή επίδραση του παιδικού τραύματος στον εγκέφαλο

Η περισσότερη έρευνα για την άνοια επικεντρώνεται στα γηρατειά. Ωστόσο, αυξάνονται τα στοιχεία που δείχνουν ότι πολλές από τις διαφορές στη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου που σχετίζονται με την άνοια στην τρίτη ηλικία, ίσως υπήρχαν εν μέρει ήδη από την παιδική ηλικία.

Για παράδειγμα, σε μακροχρόνιες μελέτες όπου η γνωστική ικανότητα των ατόμων παρακολουθείται σε όλη τους τη ζωή, ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που εξηγούν τη γνωστική τους κατάσταση στα 70 τους, είναι η αντίστοιχη ικανότητα που είχαν στα 11 τους. Δηλαδή, οι ηλικιωμένοι με χαμηλότερες γνωστικές ικανότητες συχνά τις είχαν από την παιδική ηλικία, αντί να έχουν υποστεί ταχύτερη γνωστική πτώση με την ηλικία.

Παρόμοια μοτίβα παρατηρούνται και σε εγκεφαλικές απεικονίσεις, με κάποιες αλλοιώσεις να σχετίζονται περισσότερο με παράγοντες της πρώιμης ζωής, παρά με τρέχουσες ανθυγιεινές συνήθειες.

Πώς αλλάζει η λειτουργία του εγκεφάλου από την εφηβεία προς την ενηλικίωση;

Πρόληψη

Ίσως, λοιπόν, έχει έρθει η ώρα η πρόληψη της άνοιας να αντιμετωπιστεί ως ένας στόχος που διαρκεί ολόκληρη τη ζωή μας – και όχι μόνο ως προσπάθεια των γηραιότερων.

Αλλά πώς μπορούμε να το πετύχουμε πρακτικά;

Πολύπλοκα προβλήματα απαιτούν πολύπλοκες λύσεις, και δεν υπάρχει κάποιο «μαγικό χάπι» για να αντιμετωπιστεί αυτή η πρόκληση. Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν στην αύξηση ή μείωση του κινδύνου εμφάνισης άνοιας – και δεν υπάρχει προσέγγιση «ένα μέτρο για όλους».

Αυτό που θεωρείται γενικά δεδομένο είναι ότι η μαζική φαρμακευτική αγωγή σε νέους δεν αποτελεί λύση. Σύμφωνα με τον psypost.orgσημαντική μείωση του κινδύνου άνοιας για όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους θα επιτευχθεί μόνο μέσα από έναν συντονισμένο συνδυασμό: υγιέστερου περιβάλλοντος, καλύτερης εκπαίδευσης και έξυπνης δημόσιας πολιτικής.

Πρακτικές συμβουλές για να κάνουμε τη διατροφή μας περισσότερο βιώσιμη

Και – ίσως το πιο σημαντικό – ποτέ δεν είναι αργά για να μειώσει κανείς τον κίνδυνο άνοιας, αλλά και ποτέ δεν είναι πολύ νωρίς για να ξεκινήσει.