Τι πρέπει να γνωρίζουν τα παιδιά για τους αγνώστους και τα «πονηρά άτομα»

Αν μεγαλώσατε την εποχή του «κίνδυνου από αγνώστους», πιθανόν θυμάστε να σας λένε να αποφεύγετε τα λευκά βαν και τους ανθρώπους που προσφέρουν καραμέλες. Η ιδέα ήταν απλή: οι άγνωστοι είναι οι «κακοί» — και φαίνονται σαν κακοί.

10 βασικά πράγματα που κάνουν τα παιδιά που ξέρουν πώς να αποφεύγουν τον κίνδυνο

Τώρα, όμως, γνωρίζουμε περισσότερα. Τις περισσότερες φορές, οι άνθρωποι που προκαλούν τη μεγαλύτερη ζημιά είναι αυτοί που γνωρίζουμε και εμπιστευόμαστε. Γι’ αυτό, οι σημερινές συζητήσεις για την ασφάλεια εστιάζουν στα «πονηρά άτομα» αντί στους αγνώστους.

Ποιοι είναι τα «πονηρά άτομα»; Και πώς μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να τα αναγνωρίσει; Ο παιδίατρος Richard So, MD, εξηγεί στο health.clevelandclinic.org πώς να κάνετε αυτή τη σημαντική συζήτηση μαζί του.

Άγνωστοι, ασφαλείς άγνωστοι και πονηρά άτομα

Όταν μιλάτε με το παιδί σας για το πώς να παραμένει ασφαλές, βοηθά να χωρίσετε τους ενήλικες σε τρεις απλές κατηγορίες:

• Άγνωστοι: Άνθρωποι που το παιδί δεν γνωρίζει καθόλου.
• Ασφαλείς άγνωστοι: Άνθρωποι που το παιδί δεν γνωρίζει καλά, αλλά μπορεί συνήθως να εμπιστευθεί — όπως δάσκαλοι, γιατροί, αστυνομικοί ή φίλοι των γονιών.
• Πονηρά άτομα: Άνθρωποι που συμπεριφέρονται με τρόπους που τους κάνουν μη ασφαλείς — ανεξάρτητα από το πόσο καλά τους γνωρίζει το παιδί.

«Αυτό μετατοπίζει την προσοχή από την ιδέα του "ξέρεις αυτό το άτομο;" στην ερώτηση "αξίζει αυτό το άτομο την εμπιστοσύνη σου;"», εξηγεί ο Dr. So. «Εστιάζουμε στη συμπεριφορά, όχι στη γνωριμία.»

10 σημαντικοί κανόνες ασφαλείας που πρέπει να διδάξετε στα παιδιά σας

Μέσα από αυτό το πρίσμα, άνθρωποι που το παιδί θεωρούσε αξιόπιστους μπορεί να αποδειχθούν οι «κακοί».

Αυτή η αλλαγή στη σκέψη είναι σημαντική — ειδικά όταν δούμε τα στατιστικά στοιχεία.

Σύμφωνα με έκθεση του Υπουργείου Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών των ΗΠΑ (2022), το 76% των περιστατικών κακοποίησης παιδιών διαπράττονται από γονείς. Και το Εθνικό Κέντρο για τα Εξαφανισμένα και Κακοποιημένα Παιδιά αναφέρει ότι μόνο το 1% των απαγωγών αφορά αγνώστους.

Αν και συχνά ακούμε για «κακούς αγνώστους» στις ειδήσεις, στην πραγματικότητα ο κίνδυνος συνήθως έρχεται από ανθρώπους που ήδη γνωρίζουμε και εμπιστευόμαστε.
Το να μάθουν τα παιδιά να αναγνωρίζουν πονηρές ή περίεργες συμπεριφορές — ακόμα κι από άτομα που φαίνονται «καλά» — είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να μείνουν ασφαλή.

Πώς να μεγαλώσω το παιδί μου ώστε να νιώθει ασφάλεια;

Σημάδια πονηρών ανθρώπων

Τα πονηρά άτομα χρησιμοποιούν συγκεκριμένες τακτικές για να κερδίσουν εμπιστοσύνη, να δημιουργήσουν σύγχυση ή να ασκήσουν έλεγχο. Ο Dr. So προτείνει να εξηγήσετε στα παιδιά αυτές τις πιθανές προειδοποιητικές συμπεριφορές με σαφή και προσαρμοσμένο στην ηλικία τους τρόπο:

Κρατούν μυστικά: Οι ασφαλείς ενήλικες δεν ζητούν από τα παιδιά να κρατούν μυστικά από τους γονείς τους.

Κάνουν δωροδοκίες: Δεν πρέπει να προσφέρουν δώρα, χρήματα ή λιχουδιές για να πείσουν το παιδί να κάνει κάτι.

Ζητούν βοήθεια: Οι ασφαλείς ενήλικες δεν ζητούν βοήθεια από παιδιά — όπως να βρουν ένα κατοικίδιο, να κουβαλήσουν κάτι ή να δώσουν οδηγίες.

Παραβιάζουν όρια: Κανείς δεν πρέπει να αναγκάζει το παιδί να το αγκαλιάσει, να το αγγίξει ή να το γαργαλήσει χωρίς τη συγκατάθεσή του.

Αλλάζουν σχέδια: Αν κάποιος πει ότι οι γονείς έστειλαν αυτόν/αυτήν, το παιδί δεν πρέπει να το θεωρήσει αληθινό — ακόμη κι αν φαίνονται φιλικοί ή γνωστοί. Δημιουργήστε ένα οικογενειακό συνθηματικό για αυτές τις περιπτώσεις και πείτε στο παιδί ποιοι είναι οι ασφαλείς άνθρωποι που μπορούν να το πάρουν από το σχολείο, το φροντιστήριο, τη δραστηριότητα, σε περίπτωση ανάγκης.

Κάνουν προσωπικές ερωτήσεις: Προσοχή στο διαδίκτυο. Αν κάποιος ρωτήσει πού ζείτε ή ποιο είναι το πραγματικό σας όνομα, αυτό είναι καμπανάκι κινδύνου.

Απειλούν: Αν κάποιος ενήλικας πει ότι θα βλάψει την οικογένεια ή ζητήσει να μη μιλήσει (το παιδί) σε κανέναν — αυτή είναι πονηρή συμπεριφορά.

Συμπέρασμα: Αν ένας ενήλικας — οποιοσδήποτε ενήλικας — κάνει κάτι που σε κάνει να νιώθεις φόβο, σύγχυση ή δυσφορία, μπορεί να είναι πονηρό άτομο.

«Δεν μιλάμε σε αγνώστους» - Εξακολουθεί να είναι μια καλή συμβουλή στα παιδιά;

Συζήτηση με το παιδί σας

Κανένας γονιός δεν θέλει να φανταστεί ότι το παιδί του μπορεί να γίνει στόχος. Και φυσικά δεν θέλουμε να το φορτώσουμε με φόβους. Αλλά το να του δώσετε τα εργαλεία για να αναγνωρίζει σημάδια κινδύνου και «χειριστικής» συμπεριφοράς μπορεί να το προστατέψει.

«Ο στόχος είναι να επιτύχουμε ισορροπία ανάμεσα στην ασφάλεια και την αποφυγή άγχους», λέει ο Dr. So. «Από την ηλικία των 3 ετών, τα παιδιά μπορούν να μάθουν ότι ορισμένοι ενήλικες μπορεί να μην είναι ασφαλείς — και ότι έχουν τη δύναμη να προστατευτούν.»

Ο Dr. So προτείνει μερικές πρακτικές ιδέες:

Δημιουργήστε οικογενειακό συνθηματικό: Αν κάποιος λέει ότι τον έστειλαν οι γονείς, πρέπει να γνωρίζει τη μυστική λέξη. Αν δεν τη γνωρίζει, το παιδί πρέπει να φύγει αμέσως.

Μάθετέ του τα τρία βήματα ασφάλειας - Αν κάτι φαίνεται λάθος:

• Πες όχι.
• Φύγε μακριά.
• Πες το σε έναν ασφαλή ενήλικα.

Κάντε πρόβες με σενάρια: Παίξτε ρόλους για το τι πρέπει να κάνει αν κάποιος του μιλήσει στο πάρκο ή αν χαθεί σε ένα κατάστημα.

Μιλήστε για τα ένστικτα: Βοηθήστε το να αναγνωρίζει αυτό το «περίεργο συναίσθημα» και να το εμπιστεύεται.

Η ασφάλεια πάνω από την ευγένεια: Τα παιδιά πρέπει να ξέρουν ότι επιτρέπεται να είναι αγενή αν κάποιος τα κάνει να νιώθουν άβολα.

Δείξτε ότι θα τα ακούσετε: Το παιδί πρέπει να ξέρει ότι μπορεί πάντα να σας μιλήσει — και ότι θα το πιστέψετε, ακόμη κι αν το θέμα φαίνεται μικρό.

Το πιο σημαντικό: κρατήστε τη συζήτηση ανοιχτή.

«Αυτή δεν είναι μια συζήτηση που γίνεται μία φορά», τονίζει ο Dr. So. «Είναι ένα μήνυμα που το παιδί πρέπει να ακούει συχνά — με τρόπο που ενισχύει την αυτοπεποίθηση, όχι τον φόβο.»