Πώς γίνεται η εκτίμηση της μαστωδυνίας;

Με τον όρο μαστωδυνία αναφερόμαστε στον πόνο στο μαστό εν γένει. Συχνά δε αντ’ αυτού χρησιμοποιείται και ο όρος μασταλγία.

Ενίοτε η ένταση του συμπτώματος είναι μετρίου, άλλοτε υψηλού βαθμού, οπότε και διαταράσσεται σημαντικά η καθημερινότητα μίας εκάστης. Συχνά εξάλλου η μαστωδυνία παρουσιάζει αυτόματη υποστροφή (φεύγει από μόνη της δηλαδή).

Πόσα είδη μαστωδυνίας υπάρχουν;

Σχηματικά διακρίνουμε τις εξής περιπτώσεις μαστωδυνίας:

• Μαστωδυνία «κυκλικού» τύπου – ο πόνος στο στήθος συνδέεται με την περίοδο
• Μαστωδυνία «μη κυκλικού» τύπου – ο πόνος στο στήθος είναι ανεξάρτητος από την περίοδο
• Μαστωδυνία, που συνδέεται με «έξω – μαστικούς» παράγοντες, δηλαδή με ιστούς, που εντοπίζονται εκτός του μαστού

Πόσο συχνή είναι η μαστωδυνία;

Σύμφωνα με μελέτη του 2019 η μαστωδυνία είναι από τα συνηθέστερα ενοχλήματα, που αναφέρουν οι γυναίκες. Συγκεκριμένα το 70% των γυναικών με ηλικία μικρότερη των 55 ετών κάποια στιγμή στη ζωή τους θα παρουσιάσουν το σύμπτωμα αυτό. Μάλιστα το 36% των γυναικών αναζητούν ιατρική συμβουλή λόγω πόνου στο στήθος.
Το 45% των γυναικών αναφέρουν αβληχρά («ήπια») συμπτώματα, ενώ ένα 20% αυτών αναφέρει έντονη μασταλγία.

Οι γυναίκες με έντονη συμπτωματολογία αναφέρουν και διαταραχή της ποιότητας της ζωής τους.

Συγκεκριμένα αναφέρουν διαταραχή:

• στη σεξουαλική του ζωή (48%)
• στη σωματική δραστηριότητα εν γένη (36%)
• στην κοινωνική ζωή (13%)
• στην επαγγελματική ή ακαδημαϊκή δραστηριότητα (6%)

Η μαστωδυνία συνδέεται με τον καρκίνο του μαστού;

Είναι επόμενο μία γυναίκα, μόλις αισθανθεί κάποιο ασυνήθη πόνο στο μαστό της, ιδιαίτερα μάλιστα αν διανύει το ηλικιακό φάσμα, κατά το οποίο οι πιθανότητες για καρκίνο του μαστού θεωρούνται αυξημένες, να ανησυχήσει. Πάντως, σε γενικές γραμμές μπορούμε να είμαστε καθησυχαστικοί: η μαστωδυνία ως μεμονωμένο σύμπτωμα σπανίως συνδέεται με καρκίνο του μαστού. Όπως άλλωστε καταδεικνύει και μελέτη του 2019, η εκδήλωση μαστωδυνίας δεν συνδέεται με αύξηση των πιθανοτήτων ύπαρξης υφέρποντος καρκίνου του μαστού.

Μάλιστα, μελέτη του 2002 κατέληξε στο ίσως «προκλητικό» συμπέρασμα, πως οι γυναίκες, οι οποίες κατά τον ιατρικό έλεγχο ανέφεραν μαστωδυνία, είχαν χαμηλότερες πιθανότητες να διαγνωστούν τελικά με καρκίνο του μαστού, εν σχέσει με γυναίκες, που δεν ανέφεραν το σύμπτωμα αυτό. Η παρατήρηση αυτή οδήγησε τους συντάκτες της συγκεκριμένης μελέτης να διερωτηθούν μήπως η μαστωδυνία «προστατεύει» τρόπον τινά τη γυναίκα από τον καρκίνο. Βέβαια, οι ίδιοι οι ερευνητές έσπευσαν να υπογραμμίσουν, ότι η υπόθεση αυτή χρήζει περαιτέρω διερεύνησης.

Πώς γίνεται η κλινική εκτίμηση της μαστωδυνίας;

Όπως και η κλινική εκτίμηση οποιουδήποτε συμπτώματος, έτσι και αυτή της μαστωδυνίας εδράζεται στο τρίπτυχο:

• λήψη λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού
• κλινικής εξέτασης
• εργαστηριακών και απεικονιστικών εξετάσεων

Τι λαμβάνουμε υπόψη μας από το ιστορικό της γυναίκας;

Η λήψη του ιστορικού γίνεται κατά τη διάρκεια συζήτησης με τον ιατρό, που θέτει ερωτήσεις, η σειρά και το είδος των οποίων μεταβάλλεται σε σημαντικό βαθμό ανάλογα με το εκάστοτε περιστατικό. Οι ερωτήσεις αυτές αποσκοπούν αφενός στην εκτίμηση αυτής καθαυτής της μαστωδυνίας, αφετέρου στη διερεύνηση των πιθανοτήτων αυτή να συνδέεται με καρκίνο στο μαστό, η οποία είναι μεν μικρή, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αγνοείται.

Κάποιες από τις συνήθεις ερωτήσεις, που τίθενται είναι:

• η ηλικία
• το οικογενειακό ιστορικό (υπάρχει ιστορικό καρκίνου του μαστού στην οικογένεια)
• η σχέση της μαστωδυνίας με την περίοδο
• η δραστηριότητα (με έμφαση στο ενδεχόμενο τραυματισμού του μαστού)
• το ενδεχόμενο εκροής υγρού από τη θηλή
• το ενδεχόμενο αλλαγής του σχήματος της θηλής ή του μαστού

Πώς γίνεται η κλινική εξέταση του μαστού;

Η κλινική εξέταση του μαστού περιλαμβάνει την επισκόπηση και ψηλάφηση των μαστών.

Κατά την επισκόπηση των μαστών ο ιατρός ζητάει από τη γυναίκα να καθίσει, ώστε να μπορέσει να εκτιμήσει το μέγεθος, το σχήμα και τη συμμετρία των μαστών. Θα πρέπει να σημειώσουμε, πως η ασυμμετρία των μαστών είναι εξαιρετικά συνηθισμένη (ο ένας μαστός είναι συχνότατα λίγο μεγαλύτερος από τον άλλο). Εκτιμάται εξάλλου και το ενδεχόμενο εντοπισμένης ερυθρότητας του δέρματος, η οποία συχνά συνδέεται με υποφώσκουσα φλεγμονή.

Ακολουθεί η ψηλάφηση των μαστών. Οπότε και ζητείται από την εξεταζόμενη να ξαπλώσει σε ύπτια θέση και ο ιατρός ψηλαφεί τον κάθε μαστό, αλλά και τις μασχάλες – αφού η γυναίκα σηκώσει το χέρι πάνω από το κεφάλι της – και την περιοχή πάνω και κάτω από την κάθε κλείδα, καθώς και τα όρια του στέρνου, όπου και αναζητούνται ενδεχόμενοι διογκωμένοι λεμφαδένες.

Η ψηλάφηση δεν είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στο να εντοπίσει μικρές αλλοιώσεις του μαστού, εντούτοις δια αυτής μπορεί να εκτιμηθεί η κινητικότητα ενός ενδεχομένου μορφώματος σε σχέση με τους παρακειμένους ιστούς, αλλά και η σκληρότητά του και το κατά πόσον η επ’ αυτού άσκηση πίεσης είναι επώδυνη.

Ποιες είναι ενδεχομένως οι απεικονιστικές και εργαστηριακές εξετάσεις, που θα ζητηθούν;

Οι απεικονιστικές εξετάσεις, που ενδεχομένως θα ζητηθούν είναι:

• το υπερηχογράφημα μαστού. Δια της εξέτασης αυτής μπορεί να εκτιμηθεί το μέγεθος μορφωμάτων του μαστού, αλλά το αν αυτά είναι συμπαγή ή κυστικά. Με τη μέθοδο της ελαστογραφίας εξάλλου, η οποία συχνά διενεργείται στα πλαίσια του υπερηχογραφήματος του μαστού, είναι δυνατόν να μετρηθεί η ελαστικότητα του μορφώματος. Έτσι μπορεί ο ιατρός να εκτιμήσει την πιθανότητα μία βλάβη να είναι κακοήθεις η όχι.
• η μαστογραφία. Η εξέταση αυτή είναι και η βάση της έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του μαστού. Το κατά πόσον ο ιατρός θα συστήσει τελικά μαστογραφία ή όχι εξαρτάται από το ιστορικό της γυναίκας και κυρίως από την ηλικία της, αλλά και από το πότε η γυναίκα υπεβλήθη τελευταία φορά στην εξέταση αυτή.
• μαγνητική τομογραφία μαστών. Η εξέταση αυτή είναι δυνατόν να συμβάλλει στην αξιολόγηση κάποιου μορφώματος του μαστού. Εντούτοις, θεωρείται μάλλον «ειδική» και συστήνεται κατ’ εξαίρεσιν, αν αυτό κριθεί σκόπιμο.

Αιματολογικές εξετάσεις είναι απίθανο να ζητηθούν στην εκτίμηση της μαστωδυνίας, εκτός αν η γυναίκα έχει ιστορικό καρκίνου του μαστού, οπότε ενδεχομένως να ζητηθεί η μέτρηση συγκεκριμένων καρκινικών δεικτών (CA 15.3 και CA 27.29). Η μέτρηση των επιπέδων των δεικτών αυτών πάντως κατά κανόνα δεν θεωρείται σκόπιμο να ζητηθεί στα πλαίσια της εκτίμησης της μαστωδυνίας.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Bonilla-Sepulveda, Óscar A., & Giraldo-Santa, D. C. (2019). Mastodynia. CES Medicina, 33(2), 111–118. https://doi.org/10.21615/cesmedicina.33.2.4
Yasemin A, Mehmet B (2019) Assessment of Breast Cancer Incidence in Patients with Mastalgia and Routine Screening. Int J Surg Res Pract 6:094. doi.org/10.23937/2378-3397/1410094
Khan SA, Apkarian AV. Mastalgia and breast cancer: a protective association? Cancer Detect Prev. 2002;26(3):192-6. doi: 10.1016/s0361-090x(02)00065-x. Erratum in: Cancer Detect Prev. 2003;27(1):82. PMID: 12269765.