Οι ειδικοί προειδοποιούν: Προστατέψτε τα παιδιά από την υπερβολική χρήση AI

Η τεχνητή νοημοσύνη αναδιαμορφώνει τους χώρους εργασίας — και βρίσκει «χώρο» στα χέρια εφήβων και παιδιών.

Από τη βοήθεια στις σχολικές εργασίες έως τις συνομιλίες με «φίλους» τεχνητής νοημοσύνης, εργαλεία όπως το ChatGPT διαθέτουν δωρεάν εκδόσεις στο διαδίκτυο, εύκολα προσβάσιμες για νεαρούς χρήστες. Αυτά τα chatbots, που βασίζονται σε μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (LLM), παράγουν απαντήσεις που μοιάζουν με ανθρώπινες, προκαλώντας ανησυχία σε γονείς, εκπαιδευτικούς και ερευνητές.

Μια έρευνα του Pew Research Center το 2024 έδειξε ότι το 26% των Αμερικανών εφήβων ηλικίας 13–17 ετών δήλωσαν πως έχουν χρησιμοποιήσει το ChatGPT για σχολικές εργασίες— διπλάσιο ποσοστό από την προηγούμενη χρονιά. Η αναγνωρισιμότητα του chatbot αυξήθηκε στο 79% το 2024, από 67% το 2023.

Πώς η τεχνολογία έχει επηρεάσει την ανάπτυξη του εγκεφάλου των παιδιών;

Οι αρχές παρακολουθούν την κατάσταση. Τον Σεπτέμβριο, η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου (FTC) ζήτησε από επτά εταιρείες, όπως οι OpenAI, Alphabet και Meta, να εξηγήσουν πώς τα chatbots AI μπορεί να επηρεάζουν παιδιά και εφήβους.

Σε απάντηση στην αυξανόμενη πίεση, η OpenAI ανακοίνωσε τον ίδιο μήνα ότι θα λανσάρει μια ειδική έκδοση του ChatGPT με γονικούς ελέγχους για χρήστες κάτω των 18 ετών και θα αναπτύξει εργαλεία για καλύτερη πρόβλεψη της ηλικίας των χρηστών. Το σύστημα θα κατευθύνει αυτόματα τους ανήλικους σε «μια εμπειρία ChatGPT με πολιτικές κατάλληλες για την ηλικία τους», όπως ανέφερε η εταιρεία.

Κίνδυνοι από τη χρήση chatbots τεχνητής νοημοσύνης από παιδιά

Ωστόσο, ορισμένοι ειδικοί ανησυχούν ότι η πρόωρη έκθεση στην τεχνητή νοημοσύνη —ιδίως καθώς οι νεότερες γενιές μεγαλώνουν με αυτήν— μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά και οι έφηβοι σκέφτονται και μαθαίνουν.

Μια πρώτη μελέτη του 2025 από το MIT Media Lab έλεγξε πώς η χρήση chatbot AI επηρεάζει τη σκέψη κατά τη συγγραφή εκθέσεων. 54 άτομα ηλικίας 18–39 ετών χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες: η μία χρησιμοποίησε AI chatbot, η δεύτερη μηχανή αναζήτησης και η τρίτη βασίστηκε μόνο στις δικές της γνώσεις.

«Η ευκολία που προσφέρει αυτό το εργαλείο σήμερα θα έχει κόστος στο μέλλον, και πιθανότατα θα συσσωρευτεί.» - Nataliya Kosmyna Ερευνήτρια επιστήμονας, MIT

Η ΑΙ μπορεί να προβλέψει από μια μαστογραφία τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου στα επόμενα 5 χρόνια

Η μελέτη —που ακόμα ελέγχεται— βρήκε ότι όσο περισσότερη βοήθεια λάμβαναν οι συμμετέχοντες, τόσο λιγότερο δούλευε ο εγκέφαλός τους.

«Η ομάδα που δεν χρησιμοποίησε κανένα εργαλείο, παρά μόνο τη δική της σκέψη, είχε τον πιο ενεργό εγκέφαλο, η ομάδα που χρησιμοποίησε μηχανή αναζήτησης είχε μέτρια ενεργοποίηση, ενώ η ομάδα που χρησιμοποίησε AI chatbot είχε τη λιγότερη», σύμφωνα με τη μελέτη.

Τελικά, η μελέτη δείχνει ότι η υπερβολική χρήση chatbots μπορεί να κάνει κάποιον να νιώθει λιγότερο υπεύθυνος για τη δουλειά του και να αναβάλλει τη σκέψη του, κάτι που μακροπρόθεσμα μπορεί να μειώσει τη δημιουργικότητα και να τον κάνει πιο ευάλωτο σε χειραγώγηση.

«Η ευκολία που προσφέρει αυτό το εργαλείο σήμερα θα έχει κόστος στο μέλλον — και πιθανότατα θα συσσωρεύεται», δήλωσε η ερευνήτρια Nataliya Kosmyna, επικεφαλής της μελέτης του MIT Media Lab. Τα ευρήματα επίσης υποδεικνύουν ότι η χρήση LLM «μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην κριτική σκέψη», πρόσθεσε.

Εξάρτηση των παιδιών από την τεχνητή νοημοσύνη: 7 προειδοποιητικά σημάδια για γονείς

Τα παιδιά μπορεί να επηρεάζονται περισσότερο αν χρησιμοποιούν πολύ νωρίς chatbots. Οι ειδικοί λένε ότι πρώτα πρέπει να μάθουν και να αναπτύξουν τις δικές τους δεξιότητες, πριν βασιστούν στην τεχνητή νοημοσύνη για να ολοκληρώσουν μια εργασία.

«Ανάπτυξε πρώτα τη δεξιότητα μόνος σου, ακόμη κι αν δεν γίνεις ειδικός σε αυτήν», λέει η Kosmyna.

Με αυτόν τον τρόπο, οι άνθρωποι θα μπορούν πιο εύκολα να ξεχωρίζουν τα λάθη και τις ψεύτικες πληροφορίες της AI, κάτι που βοηθά να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη.

«Για τα μικρότερα παιδιά ... θεωρώ πολύ σημαντικό να περιορίζεται η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης επειδή χρειάζονται περισσότερες ευκαιρίες να σκεφτούν κριτικά και ανεξάρτητα», δήλωσε η Pilyoung Kim, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Ντένβερ και ειδικός στην παιδική ψυχολογία.

Υπάρχουν επίσης κίνδυνοι ιδιωτικότητας που τα παιδιά μπορεί να μην αντιλαμβάνονται, και είναι σημαντικό τα εργαλεία αυτά να χρησιμοποιούνται υπεύθυνα και με ασφάλεια, εξήγησε η Kosmyna.

«Πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά όχι μόνο πώς να χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη, αλλά και γενικά βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Είναι σημαντικό να ξέρουν πώς να χρησιμοποιούν σωστά την τεχνολογία.»

Τα παιδιά έχουν επίσης μεγαλύτερη τάση να ανθρωπομορφοποιούν — να αποδίδουν δηλαδή ανθρώπινα χαρακτηριστικά ή συμπεριφορές σε μη ανθρώπινες οντότητες, πρόσθεσε η Kim.

Μπορούν τα AI παιχνίδια να αλλάξουν τον τρόπο που μεγαλώνουν τα παιδιά;

«Τώρα έχουμε μηχανές που μιλούν σαν άνθρωποι», είπε. Αυτό μπορεί να τα φέρει σε ευάλωτες καταστάσεις. «Ένα απλό κομπλιμέντο από αυτά τα κοινωνικά ρομπότ μπορεί πραγματικά να αλλάξει τη συμπεριφορά τους», πρόσθεσε.

Προστατεύοντας τα παιδιά στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης

Σήμερα, η γενιά που μεγαλώνει με την τεχνητή νοημοσύνη έχει ήδη πρόσβαση σε αυτά τα εργαλεία — και οι ειδικοί αναρωτιούνται: «Τι θα συμβεί με τη μακροχρόνια χρήση;»

«Είναι πολύ νωρίς για να γνωρίζουμε. Κανείς δεν κάνει μελέτες σε τρίχρονα παιδιά, φυσικά, αλλά είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στους εγκεφάλους αυτών που χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία από πολύ μικρή ηλικία», είπε η Kosmyna.

«Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η χρήση AI σχετίζεται με ψυχολογικά προβλήματα, όπως σοβαρή κατάθλιψη ή αυτοκτονικές τάσεις, και αυτό είναι πολύ ανησυχητικό και επικίνδυνο.»

Η Kosmyna και η Kim τόνισαν ότι οι ρυθμιστικές αρχές και οι τεχνολογικές εταιρείες φέρουν κοινή ευθύνη για την προστασία της κοινωνίας και των νέων, με τη θέσπιση των κατάλληλων «προστατευτικών κιγκλιδωμάτων».

Σχολικές εργασίες στο σπίτι στην εποχή της AI: Μάθηση ή απλή αντιγραφή;

Για τους γονείς, η συμβουλή της Kim είναι απλή:
«Διατηρήστε ανοιχτή επικοινωνία με τα παιδιά σας και παρακολουθείτε τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούν, συμπεριλαμβανομένου του τι πληκτρολογούν στα LLM (Large Language Model/ Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα όπως είναι το ChatGPT, το GPT-4, και άλλα παρόμοια AI συστήματα).»

^{με πληροφορίες από το cnbc.com}