Λίνα Ντόκου: «Οι γυναίκες σε υψηλόβαθμες θέσεις λειτουργούν ως πρότυπα για τις νεότερες γενιές»

Η Λίνα Ντόκου είναι βιολόγος. Ολοκλήρωσε το πρώτο της πτυχίο και μεταπτυχιακό στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με ειδικεύσεις σε μοριακή βιολογία, γενετική, φυσιολογία ζώων και θαλάσσια βιολογία. Στη συνέχεια, έλαβε τον τίτλο της διδακτόρισας χάρη στην εργασία της στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ (Γερμανία) με θέμα τους διάφορους τύπους πνευμονικών ινοβλαστών στον αναπτυσσόμενο πνεύμονα. Δεν σταμάτησε όμως εκεί. Αφού έλαβε μετεκπαίδευση στο κέντρο καρδιαγγειακών ερευνών του πανεπιστημίου Γέιλ (ΗΠΑ) πλέον εργάζεται ως Project Scientist στη Κτηνιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας Davis (ΗΠΑ).

Παράλληλα, έχοντας την ανάγκη να κάνει γνωστά στο ευρύ κοινό τα πολλά κατορθώματα των Ελληνίδων επιστημόνων που συναντούσε από χώρα σε χώρα, ξεκίνησε το Greek Women in STEM. Σε κάθε νέο πανεπιστήμιο ή ινστιτούτο που πήγαινε πάντα θα υπήρχε κάποια Ελληνίδα που είχε ήδη πολύ καλή φήμη ως ερευνήτρια και όλοι έσπευδαν να της τη συστήσουν. Όταν, όμως, διάβαζε ελληνικές εφημερίδες ή έβλεπε ειδήσεις δεν υπήρχε ποτέ αναφορά σε αυτές, παρά μόνο όταν σπάνια κάποια έκανε κάτι υπερβολικά εντυπωσιακό. Κάπως έτσι άρχισε τις πρώτες συνεντεύξεις και πλέον, με αυτή την πρωτοβουλία που έχει εξελιχθεί σε μη-κερδοσκοπικό οργανισμό, ευελπιστεί να εμπνεύσει όχι μόνο νέες κοπέλες να ασχοληθούν με τους κλάδους STEM αλλά και να δώσει το μήνυμα σε όλους τους Έλληνες ότι μπορούμε να καταφέρουμε πολλά, το κάνουμε ήδη και πως όταν οι συνθήκες (βλ. υποδομή και χρηματοδοτήσεις) είναι επαρκείς υπάρχει η δυνατότητα για σημαντική συνεισφορά στις επιστήμες που χαίρει διεθνούς εκτίμησης.

Η αναφορά στο πλούσιο βιογραφικό της, δεν είναι τυχαία. Αποδεικνύει ότι κόντρα στις συμβουλές και τις παραινέσεις από το κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον της να σταματήσει τις περαιτέρω σπουδές και «να βρει ένα καλό παιδί», να σκεφτεί «πως θα περάσουν τα χρόνια και δεν θα μπορεί να κάνει παιδιά» ή να σταματήσει να μελετά τα μύδια και να φτιάξει ένα ...μυδοπίλαφο ( ναι, το άκουσε κι αυτό), η Λίνα Ντόκου, έκλεισε τα αφτιά της, ακολούθησε τα όνειρά της και κατάφερε όχι μόνο να βρει το καλό παιδί αλλά και να αποκτήσει δύο αγόρια, δίδυμα, που έγιναν 2 ετών τον περασμένο Ιανουάριο.

Μέσα σε αυτά τα χρόνια, η Λίνα Ντόκου έμαθε πολλά πράγματα: ότι οι γυναίκες έχουν τη δύναμη να επηρεάσουν ουσιαστικά τις αλλαγές, ότι είναι σημαντικό να ζητούν βοήθεια όταν τη χρειάζονται, ότι καμιά καλή πράξη δεν πάει χαμένη.

Είναι εύκολη η ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής; Όχι.

Οι γυναίκες πρέπει να διεκδικούν; Χωρίς καμία αμφιβολία.

Ωστόσο, τα τελευταία δύο χρόνια της μητρότητας, διαπίστωσε το εξής: «Ισορροπία δε σημαίνει να κάνουμε «ζογκλερικά» με χίλια πράγματα ταυτόχρονα, αλλά να έχουμε τη σοφία και τη δύναμη να κάνουμε ένα βήμα πίσω σε κάτι, για να μπορούμε να προωθήσουμε κάτι άλλο».

Σήμερα, λοιπόν, που γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας δίνουμε το βήμα σε γυναίκες που μας εμπνέουν. Και μία από αυτές είναι η Λίνα Ντόκου.

Λ.Ντ. Πώς βλέπετε τη θέση της γυναίκας στον σύγχρονο επαγγελματικό κόσμο; Έχουν αλλάξει τα δεδομένα τα τελευταία χρόνια;

Τη βλέπω πολύ θετικά, ωστόσο υπάρχει ακόμη χώρος για βελτίωση. Συγκεκριμένα, σε κλάδους των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας και της μηχανικής, χάρη σε πολλές δράσεις από διάφορους οργανισμούς, αλλά και μέσα από τα ακαδημαϊκά ιδρύματα, δίνεται πλέον έμφαση στην προβολή αξιόλογων γυναικών.

Λ.Ντ. Ποιο ήταν το μεγαλύτερο εμπόδιο που συναντήσατε στην επαγγελματική σας πορεία και πώς το ξεπεράσατε;

Όταν ο επιβλέπων της διδακτορικής μου διατριβής δεν μπορούσε να διαθέσει χρόνο για την εξέτασή της, για έναν χρόνο έπρεπε να εργάζομαι ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια –με αντίστοιχες απαιτήσεις και υποχρεώσεις– αλλά με αμοιβές φοιτήτριας, ενώ παράλληλα δεχόμουν ψυχολογικό «πόλεμο» ισχύος. Το ξεπέρασα χάρη σε καθηγητές που πήραν θέση υπέρ μου, επικοινώνησαν με ανώτερό του και υπερασπίστηκαν ότι το έργο μου –τόσο η διατριβή όσο και οι επιπλέον δημοσιεύσεις μου– απαιτούσε τουλάχιστον να μου επιτραπεί να περάσω στο στάδιο της εξέτασης. Έτσι, σταμάτησε η μη επαγγελματική του συμπεριφορά (και αναγκάστηκε να κάνει τη δουλειά του, ουσιαστικά). Η δική μου συμβολή σε όλο αυτό ήταν η προηγούμενη δουλειά και οι συνεργασίες που είχα χτίσει, οι καλές επαγγελματικές μου σχέσεις, καθώς και τα αδιάσειστα αποδεικτικά στοιχεία από την πλευρά μου (π.χ. emails, δημοσιεύσεις κτλ.).

Λ.Ντ. Πώς αισθάνεστε ως γυναίκα σε έναν χώρο που παραδοσιακά κυριαρχείται από άνδρες;

Πολύ αισιόδοξα! Βλέπω ότι αλλάζει σταδιακά και θεσμικά η στάση των εργοδοτών. Υπάρχουν πλέον ποσοστώσεις για καλύτερη εκπροσώπηση των δύο φύλων σε μεγάλες εταιρείες και οργανισμούς, καθώς και κατανόηση για κενά στα βιογραφικά που σχετίζονται με περιόδους αποχής λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων.

Λ.Ντ. Ποιες δεξιότητες θεωρείτε ότι σας βοήθησαν να εξελιχθείτε στην καριέρα σας;

Κάποιες δεξιότητες που θεωρούνται παραδοσιακά «γυναικείες», όπως η ευγένεια, η κατανόηση, η ενσυναίσθηση. Επίσης η επιστημονική περιέργεια, σε συνδυασμό με τη διαρκή προσπάθεια για βελτίωση και εξέλιξη.Στα πρώτα μου βήματα, καθοριστική ήταν η τόλμη, η άγνοια κινδύνου και η επιμονή. Για παράδειγμα, όταν ζήτησα να κάνω τη διπλωματική μου εργασία ως τριτοετής φοιτήτρια σε ένα εργαστήριο που πίστευα ότι μου ταίριαζε και απορρίφθηκα, χτύπησα κυριολεκτικά την επόμενη πόρτα. Έτσι, έγινα μέλος ενός εργαστηρίου που καθόρισε τη ζωή μου με πολύ θετική έκβαση. (Μεγάλο ευχαριστώ στον καθ. Δρ. Βασίλη Μιχαηλίδη!)

Λ.Ντ. Έχετε νιώσει ποτέ ότι έπρεπε να αποδείξετε περισσότερο τις ικανότητές σας λόγω του φύλου σας;

Μόνο στον κοινωνικό/οικογενειακό μου κύκλο, κάτι που ασυνείδητα κουβαλούσα μαζί μου στα πρώτα χρόνια των σπουδών μου. Φράσεις όπως: «Γιατί να συνεχίσεις να σπουδάζεις; Βρες ένα καλό παιδί» ή «Πού θα αφήσεις τη σχέση σου και θα φύγεις στο εξωτερικό; Θα περάσουν τα χρόνια και δε θα μπορείς να κάνεις παιδιά», αλλά και πιο... «χαριτωμένα» σχόλια τύπου: «Τι μελετάς τα μύδια, και δε μας κάνεις κανένα μυδοπίλαφο καλύτερα;». Ευτυχώς, είχα τη χαρά να συνεργαστώ από πολύ νωρίς με εξαιρετικούς άντρες συναδέλφους, όπως οι καθηγητές Δρ. Ανδρέας Ανέστης και Δρ. Κωνσταντίνος Φειδάντσης.

Λ.Ντ. Ποιον θεωρείτε τον μεγαλύτερο σύμμαχο των γυναικών στον επαγγελματικό χώρο;

Τις ίδιες τις γυναίκες που βρίσκονται σε υψηλές θέσεις. Όχι μόνο έχουν τη δύναμη να επηρεάσουν ουσιαστικά τις αλλαγές, αλλά λειτουργούν και ως πρότυπα για τις νεότερες γενιές.

Λ.Ντ. Πώς ισορροπείτε τις επαγγελματικές σας υποχρεώσεις με την προσωπική σας ζωή;

Πολύ δύσκολα. Από τότε που απέκτησα παιδιά, προσπαθώ ακόμα να επανέλθω επαγγελματικά. Ευτυχώς, μπόρεσα να κάνω ένα διάλειμμα για να είμαι μαζί τους όσο ήταν μικρά, αλλά η επιστροφή στους προγεννητικούς ρυθμούς είναι δύσκολη – και ίσως να μην είναι πλέον το ζητούμενό μου. Ισορροπία δε σημαίνει να κάνουμε «ζογκλερικά» με χίλια πράγματα ταυτόχρονα, αλλά να έχουμε τη σοφία και τη δύναμη να κάνουμε ένα βήμα πίσω σε κάτι, για να μπορούμε να προωθήσουμε κάτι άλλο.

Λ.Ντ. Υπάρχει κάποια γυναίκα που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για εσάς;

Ακαδημαϊκά, η πρώτη που θαύμασα πραγματικά και ήθελα να της μοιάσω ήταν η Δρ. Έφη Ανωνοπούλου, μέσω του ρόλου της ως καθηγήτριάς μου στο ΑΠΘ. Ωστόσο, το ψυχικό σθένος που απαιτείται στην επιστήμη, η επιμονή στα πειράματα, η εξερεύνηση της αλήθειας και η περιέργεια για το πώς λειτουργεί ο κόσμος, μου εμπνεύστηκαν ασυναίσθητα από τις γυναίκες της οικογένειάς μου – τη γιαγιά μου και τη μητέρα μου.

Λ.Ντ. Τι αλλαγές πιστεύετε ότι πρέπει να γίνουν για να υπάρχει μεγαλύτερη ισότητα στον εργασιακό χώρο;

Αποδοχή ότι δεν είμαστε ίδιοι, ότι καμιά φορά οι γυναίκες χρειαζόμαστε ησυχία για να ακουστούμε και ότι η γονεϊκότητα πρέπει να στηρίζεται θεσμικά, με επαρκείς άδειες και για τους δύο γονείς.

Λ.Ντ. Ποιος είναι ο ρόλος των ανδρών στη δημιουργία ενός πιο ισότιμου επαγγελματικού περιβάλλοντος;

Η κατανόηση ότι όλοι οι άνθρωποι προσφέρουμε κάτι διαφορετικό όμως ίσα πολύτιμο για να προχωρήσει προς την επιτυχία κάποιο πρότζεκτ είναι κομβικής σημασίας. Με εκπαίδευση και εξάσκηση στην αντίληψη ότι ένα συμπεριφορικό μοντέλο δεν είναι το μόνο που φέρνει αποτελέσματα οι άντρες μπορούν να στηρίξουν τις αλλαγές που χτίζονται στο επαγγελματικό περιβάλλον.

Λ.Ντ. Ποιο είναι το πιο σημαντικό μάθημα που έχετε μάθει στην καριέρα σας και θα θέλατε να μοιραστείτε με τις νεότερες γυναίκες;

Ότι καμία καλή πράξη δεν πάει χαμένη. Όσο περισσότερο εκτιμάς τους συναδέλφους σου, τους βοηθάς και τους αναδεικνύεις, τόσο πιο πιθανό είναι να σου επιστραφεί το καλό με κάποιο τρόπο - ακόμα και χωρίς να το επιδιώξεις. Αν μη τι άλλο, θα νιώσεις εσύ η ίδια μια μικρή ευτυχία και θα κοιμάσαι ήσυχη το βράδυ.

Λ.Ντ. Ποιο είναι το μήνυμά σας προς τις γυναίκες που θέλουν να διεκδικήσουν ηγετικές θέσεις;

Να τις διεκδικήσουν! Απλά, άμεσα, μεθοδικά και να ζητήσουν βοήθεια. Κυρίως να ζητήσουν βοήθεια! (Έχουμε και δωρεάν πρόγραμμα mentoring, σας το είπα; 😊)