Προεμμηνορροϊκό σύνδρομο: Πώς να διαχειριστείτε το άγχος και τα συμπτώματα

Με τον όρο Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο αναφερόμαστε σε μία ομάδα σημαντικών σωματικών και ψυχικών συμπτωμάτων, τα οποία εκδηλώνονται τις δύο εβδομάδες πριν την εμμηνορρυσία, με αποτέλεσμα η γυναίκα να αναφέρει σημαντική δυσφορία και δυσκολία στην εν γένει της λειτουργία εντός του οικογενειακού, κοινωνικού και επαγγελματικού περιγύρου. Τα συμπτώματα αυτά κατά κανόνα «λύονται» αυτόματα λίγες ημέρες μετά την έναρξη της εμμηνορρυσίας (Gudipally & Sharma, 2023).

Η επίπτωση, που η έμμηνος ρύση έχει στην ψυχολογία της γυναίκας, είχε καταγραφεί από τους Αρχαίους Έλληνες. Όμως το σύνδρομο αυτό αντιμετωπίστηκε ως ξεχωριστή κλινική οντότητα για πρώτη φορά το 1931 από τον Robert T. Frank (FRANK, 1931). Αυτός καθαυτός ο όρος «Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο» (Premenstrual Syndrome) διατυπώθηκε αρχικά το 1953 από τους Raymond Green και Katharina Dalton (GREENE & DALTON, 1953).

Πόσο συχνό είναι το Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο;

Έχει υπολογισθεί, πως συμπτώματα σχετιζόμενα με το Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο επηρεάζουν τη ζωή του 47,8% των γυναικών σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ το 20% αυτών αναφέρουν ιδιαίτερα έντονη συμπτωματολογία, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η καθημερινότητά τους, οι υπόλοιπες αναφέρουν αβληχρά (ελαφρά) συμπτωματολογία (Gudipally & Sharma, 2023).

Ο κατάλογος με τα πιο χαρακτηριστικά μεταξύ των συμπτωμάτων αυτών περιλαμβάνει (Gudipally & Sharma, 2023):

• Τον τυμπανισμό (το φούσκωμα στην κοιλιά δηλαδή)

• Την κεφαλαλγία

• Τη Μαστωδυνία (τον πόνο στους μαστούς). Το άλγος αυτό συνδέεται και με την εμφάνιση οιδήματος (πρηξίματος) στους μαστούς.

• Τις Μυαλγίες και τις Αρθραλγίες

• Την Καταβολή (αίσθημα κόπωσης)

• Την Έξαρση της ακμής

• Τη Ναυτία

• Την Αύξηση του σωματικού βάρους μέχρι και κατά ένα κιλό, που συνδέεται με κατακράτηση υγρών

Αντίστοιχα, ο κατάλογος με το χαρακτηριστικότερα συμπεριφορικά και ψυχολογικά συμπτώματα περιλαμβάνει:

• Ένταση και άγχος

• Καταθλιπτική διάθεση

• Απότομες αλλαγές της ψυχικής διάθεσης

• Αϋπνία (και διαταραχές του ύπνου γενικότερα)

• Απότομη έναρξη κλάματος

• Τάση προς κοινωνική απομόνωση

• Μείωση γενετήσιας ορμής (μειωμένη λίμπιντο)

• Μειωμένη αυτοεκτίμηση

• Δυσκολίες συγκέντρωσης
• Αλλαγές στην όρεξη (επιθυμία για συγκεκριμένες τροφές – «λιγούρες»).

Τι είναι η Προεμμηνορροϊκή Δυσφορική Διαταραχή (Premenstrual Dysphoric Disorder – P.M.D.D.);

Με τον όρο Προεμμηνορροϊκή Δυσφορική Διαταραχή αναφερόμαστε σε μία ιδιαιτέρως έντονη συμπτωματολογία του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου, η οποία επηρεάζει τη ζωή ποσοστού γυναικών, το οποίο κυμαίνεται μεταξύ του 3% και του 8%. Μάλιστα, η Προεμμηνορροϊκή Δυσφορική Διαταραχή συμπεριελήφθη στην πέμπτη έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Πνευματικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ένωσης Ψυχιάτρων (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – DSM-5). Για να τεθεί δε διάγνωση της συγκεκριμένης διαταραχής χρειάζεται να πληρούνται τα εξής 4 κριτήρια (Mishra και συνεργάτες, 2023):

Κριτήριο 1 – Χρειάζεται να συνυπάρχουν τουλάχιστον 5 από τα ακόλουθα 11 κριτήρια (μεταξύ των οποίων να συμπεριλαμβάνεται και τουλάχιστον 1 από τα πρώτα 4):

1. Έκδηλη καταθλιπτική διάθεση, αισθήματα απελπισίας ή σκέψεις αυτοαποδοκιμασίας
2. Έκδηλο άγχος, ένταση, ή/και συναισθήματα αγωνίας ή νευρικότητας
3. Έκδηλη συναισθηματική αστάθεια (π.χ., εναλλαγές της διάθεσης, αισθάνεται ξαφνικά λυπημένη ή δακρυσμένη, ή αυξημένη ευαισθησία στην απόρριψη)
4. Έκδηλη ευερεθιστότητα ή θυμός ή έντονες διαπροσωπικές συγκρούσεις
5. Μειωμένο ενδιαφέρον στις συνήθεις δραστηριότητες (π.χ., εργασία, σχολείο, φίλοι, χόμπι).
6. Υποκειμενική δυσκολία στη συγκέντρωση.
7. Εμβροντησία, ασυνήθιστη ταραχή, ή έκδηλη έλλειψη ενέργειας.
8. Έκδηλη αλλαγή στην όρεξη, υπερφαγία ή σφοδρή επιθυμία λήψης συγκεκριμένου τροφίμου.
9. Υπερυπνία ή αϋπνία.
10. Η αίσθηση του να είναι καταβεβλημένες ή εκτός ελέγχου.
11. Σωματικά συμπτώματα όπως ευαισθησία στο στήθος ή πρήξιμο, αρθραλγία ή μυαλγία, αίσθηση «τυμπανισμού» ή αύξησης του σωματικού βάρους

Κριτήριο 2 – Η ένταση της συμπτωματολογίας χρειάζεται να είναι αρκετά υψηλή, ώστε να επηρεάζεται δυσμενώς η κοινωνική, επαγγελματική, ερωτική ή η εκπαιδευτική ζωή της γυναίκας.

Κριτήριο 3 – Πρέπει η συμπτωματολογία να σχετίζεται με την έμμηνο ρύση και όχι με κάποια άλλη ψυχική διαταραχή.

Κριτήριο 4 – Τα κριτήρια 1,2, και 3 θα πρέπει να επιβεβαιωθούν δια της βαθμολόγησής τους σε ημερήσια βάση για τουλάχιστον 2 διαδοχικού κύκλους

Πώς μπορώ να μειώσω την ένταση των συμπτωμάτων του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου και της Προεμμηνορροϊκής Δυσφορικής Διαταραχής;

Τα μέσα αντιμετώπισης της συγκεκριμένης συμπτωματολογίας χωρίζονται σε δύο κατηγορίες (Mishra και συνεργάτες, 2023):

• Φαρμακευτικά μέσα (π.χ. αντικαταθλιπτικά, βενζοδιαζεπίνες, αντισυλληπτικά δισκία)

• Μη φαρμακευτικά μέσα

Ποια είναι τα μη φαρμακευτικά μέσα, που θα μπορούσαν να με βοηθήσουν να αντιμετωπίσω την ενοχλητική συμπτωματολογία;

Ο κατάλογος με τα μη φαρμακευτικά μέσα αντιμετώπισης της συμπτωματολογίας περιλαμβάνει (Mishra και συνεργάτες, 2023):

• την άσκηση

• τη διατροφή – αύξηση της κατανάλωσης υδατανθράκων, που προέρχονται από σιτηρά ολικής άλεσης και πρωτεϊνών, καθώς και αύξηση της πρόσληψης ασβεστίου (π.χ. γάλα, γαλακτοκομικά) και βιταμίνης Β6 (π.χ. δημητριακά, πουλερικά, ψάρι, μπανάνες)

• ασκήσεις χαλάρωσης

Μεταξύ των μη φαρμακευτικών μεθόδων αντιμετώπισης των συμπτωμάτων του Προεμμηνορροϊκού Συνδρόμου, αλλά και της Προεμμηνορροϊκής Δυσφορικής Διαταραχής περιλαμβάνεται και η Κλινική Ύπνωση (Heydarpour, & Dehghan, 2019; Sedaghat Baghban και συνεργάτες, 2025), η οποία εξάλλου έχει αποδειχθεί αποτελεσματική ειδικά στην αντιμετώπιση των πόνων περιόδου.

Τι είναι η κλινική ύπνωση;

Ο πλήρης τίτλος της εν λόγω μεθόδου είναι «Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία». Κατ’ ουσίαν σε αυτή «συνδυάζεται» η ύπνωση με τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία.

Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία είναι ένα είδος ψυχοθεραπείας, το οποίο εστιάζει στον τρόπο, που οι σκέψεις, οι πεποιθήσεις και οι στάσεις ζωής ενός εκάστου επηρεάζουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του. Το συγκεκριμένο είδος θεραπείας αποσκοπεί στην απόκτηση εκ μέρους του θεραπευομένου δεξιοτήτων, χάρη στις οποίες αυτός θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει με τρόπο λειτουργικό διάφορες καταστάσεις, που ο ίδιος αντιλαμβάνεται ως προβληματικές. Εν ολίγοις, δια της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας εξετάζονται οι γνωσίες («ο τρόπος σκέψης») και οι συμπεριφορές («ο τρόπος δράσης») και αξιολογείται το κατά πόσον αυτές βοηθούν στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της ζωής. Εν τέλει διερευνάται το ενδεχόμενο δυνατότητας εκτέλεσης τροποποιήσεων των γνωσιών και των συμπεριφορών, προκειμένου να καταστούν χρηστικές, αποτελεσματικές και λειτουργικές (Chand και συνεργάτες, 2023).

Στα πλαίσια της «Γνωσιακής Συμπεριφορικής Κλινικής Υπνοθεραπείας» η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία συνδυάζεται με την Κλινική Ύπνωση. Ο όρος Κλινική Ύπνωση θεωρείται πρακτικά ταυτόσημος με τον όρο Υπνοθεραπεία (Geagea και συνεργάτες, 2024). Ως ύπνωση ορίζεται μία κατάσταση, στην οποία το άτομο βρίσκεται σε εγρήγορση (είναι ξύπνιο) και εν πλήρει συνειδήσει (έχει αντίληψη της κατάστασης), ενώ η προσοχή του έχει αποσπασθεί από το άμεσο περιβάλλον και έχει εστιασθεί σε «εσωτερικές εμπειρίες», όπως συναισθήματα, γνωσίες ή εικόνες (Heap, 2012).

Η ύπνωση «εισάγει» το άτομο σε μία κατάσταση «τροποποιημένης συνειδητότητας», η οποία αποτελεί τμήμα της ανθρώπινης εμπειρίας. Σε τέτοια κατάσταση το άτομο εισέρχεται, όταν – για παράδειγμα – «ξεχνιέται» διαβάζοντας ένα καλό βιβλίο, οδηγεί ακολουθώντας μία γνωστή διαδρομή, προσεύχεται, διαλογίζεται ή όταν εμπλέκεται σε μία μονότονη ή δημιουργική δραστηριότητα (Williamson, 2019).

Όσο ο θεραπευόμενος είναι σε κατάσταση ύπνωσης, καθίσταται ανοικτός και δεκτικός στην υποβολή από το θεραπευτή. Δια της υποβολής ο θεραπευτής περιγράφει λεκτικά «μηνύματα» ή εικόνες, οι οποίες κατατείνουν («οδηγούν») σε ένα επιθυμητό αποτέλεσμα, όπως είναι η ανακούφιση από την ψυχική πίεση και το άγχος ή τον πόνο (Williamson, 2019).

Η ύπνωση εξάλλου έχει περιγραφεί ως μία «συμφωνία» μεταξύ υπνοθεραπευτή και θεραπευομένου, προκειμένου ο δεύτερος να υποβληθεί σε μία ψυχοθεραπευτική τεχνική, στα πλαίσια της οποίας θα χρησιμοποιηθεί η υποβολή προκειμένου να επιτευχθούν μεταβολές στην αίσθηση, αντίληψη, γνωσία, συναισθηματική κατάσταση, διάθεση ή συμπεριφορά (Montgomery και συνεργάτες, 2002). Είναι επομένως σημαντικό να γίνει κατανοητό, πως οι όποιες αλλαγές επιτυγχάνονται δια της ύπνωσης προϋποθέτουν τη σύμφωνη γνώμη και ευθαρσώς διατυπωμένη συγκατάθεση του θεραπευομένου.

Ποιοι ασκούν τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία;

Σύμφωνα και με τις οδηγίες τόσο της Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας (National Health Service/ NHS), όσο και του Βασιλικού Κολλεγίου των Ψυχιάτρων (Royal College of Psychiatrists) (αμφότεροι είναι θεσμικοί φορείς του χώρου της υγείας στο Ηνωμένο Βασίλειο), υπνοθεραπεία ασκούν επαγγελματίες υγείας, όπως είναι οι ιατροί, οι οποίοι έχουν λάβει τη σχετική εκπαίδευση και πιστοποίηση, ενώ – ιδανικά – είναι και μέλη διεθνών οργανισμών, που σχετίζονται με την υπνοθεραπεία.

Δείτε στο παρακάτω video, που δημιουργήσαμε για τις αναγνώστριες του Mothersblog.gr τι είναι η κλινική ύπνωση!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Chand SP, Kuckel DP, Huecker MR. Cognitive Behavior Therapy. [Updated 2023 May 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470241/}

^{FRANK RT. THE HORMONAL CAUSES OF PREMENSTRUAL TENSION. Arch NeurPsych. 1931;26(5):1053–1057. doi:10.1001/archneurpsyc.1931.02230110151009}

^{Geagea D, Ogez D, Kimble R, Tyack Z. Redefining hypnosis: A narrative review of theories to move towards an integrative model. Complement Ther Clin Pract. 2024 Feb;54:101826. doi: 10.1016/j.ctcp.2023.101826. Epub 2023 Dec 30. PMID: 38199053.}

^{GREENE R, DALTON K. The premenstrual syndrome. Br Med J. 1953 May 9;1(4818):1007-14. doi: 10.1136/bmj.1.4818.1007. PMID: 13032605; PMCID: PMC2016383.}

^{Gudipally PR, Sharma GK. Premenstrual Syndrome. [Updated 2023 Jul 17]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560698/}

^{Heap, M. (2012). Hypnotherapy: A Handbook: A handbook. McGraw-Hill Education (UK).}

^{Heydarpour, S., & Dehghan, F. (2019). Comparing the effectiveness of relaxation by hypnotherapy and virtual reality technology in alleviation of the symptoms of premenstrual syndrome. Cogent Psychology, 6(1). https://doi.org/10.1080/23311908.2019.1686962}

^{Mishra S, Elliott H, Marwaha R. Premenstrual Dysphoric Disorder. [Updated 2023 Feb 19]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532307/}

^{Montgomery GH, Weltz CR, Seltz M, Bovbjerg DH. Brief presurgery hypnosis reduces distress and pain in excisional breast biopsy patients. Int J Clin Exp Hypn. 2002 Jan;50(1):17-32. doi: 10.1080/00207140208410088. PMID: 11778705.}

^{Sedaghat Baghbani B, Sharbaf HA, Fathi M. The effectiveness of cognitive-behavioral hypnotherapy on dysmenorrhea, premenstrual syndrome and affective control. Am J Clin Hypn. 2025 Jun;67(2):175-186. doi: 10.1080/00029157.2024.2433466. Epub 2025 May 7. PMID: 40334010.}

^{Williamson A. What is hypnosis and how might it work? Palliat Care. 2019 Jan 31;12:1178224219826581. doi: 10.1177/1178224219826581. PMID: 30728719; PMCID: PMC6357291.}