Η «ενοχή της μαμάς» είναι μια παγίδα - Γιατί όμως τη νιώθουμε ακόμα τόσες πολλές από εμάς;

Η Zara Hanawalt ήταν στο μαιευτήριο πέντε μέρες αφότου είχε φέρει στον κόσμο τα δίδυμα μωρά της. Κι αντί να είναι ευτυχισμένη, έκλαιγε.Όταν την πλησίασε η νοσοκόμα και τη ρώτησε τι δεν πήγαινε καλά, της εξομολογήθηκε πως ένιωθε αποκομμένη από τα πάντα. Από το σώμα της, τα συναισθήματά της, τον εαυτό της. Από τα παιδιά της.

«Όλοι μου έλεγαν πως η μέρα που θα γνωρίσω τα μωρά μου θα ήταν η καλύτερη της ζωής μου, αλλά δεν ένιωσα εκείνη τη χαρά ή μια άμεση, καταλυτική σύνδεση- ήταν θαμμένη κάτω από τον φόβο, το τραύμα της γέννας, την ακραία στέρηση ύπνου και, όπως τώρα υποψιάζομαι, μια αδιάγνωστη επιλόχεια κατάθλιψη. Ένιωθα σαν να κατοικούσα στο σώμα κάποιου άλλου, κρατώντας το παιδί κάποιου άλλου», θυμάται ηZara Hanawalt.

Η νοσοκόμα προσπάθησε να την κάνει να νιώσει καλύτερα λέγοντας πως «δεν πρέπει να το κάνεις αυτό στον εαυτό σου. Η ενοχή της μητέρας είναι κάτι που θα νιώθεις πάντα, αλλά πρέπει να την αφήσεις. Είναι όλα στο μυαλό σου».

Το βαθύ, σιωπηλό μυστικό των μαμάδων: Οι ενοχές

Αλλά εκείνη διαπίστωσε στην πορεία ότι έκανε λάθος.

Όλοι κάνουμε λάθος σχετικά με την ενοχή της μητέρας. Δεν είναι όλα στο μυαλό μας. Δεν είναι κάτι που μπορούμε απλώς να «ξεπεράσουμε» ή να «ξεφορτωθούμε» ή να «μην πιστέψουμε». Και αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε την ενοχή της μητέρας, πρέπει να την αναζητήσουμε στην πηγή της.

Οι Αμερικανίδες μητέρες ζουν σε μια χώρα που δεν προσφέρει σχεδόν καμία υποστήριξη και σε μια κοινωνία που θέτει απίστευτα μη ρεαλιστικά πρότυπα για αυτές. Υπάρχουν τα δομικά ζητήματα: η απουσία εθνικής αμειβόμενης γονικής άδειας, η δυσπρόσιτη παιδική φροντίδα, η κακή κατάσταση της μεταγεννητικής φροντίδας. Και μετά, τα πολιτισμικά ζητήματα: η ιδέα ότι οι μητέρες πρέπει να τα «έχουν όλα» και να το δείχνουν, το ψυχικό φορτίο, τα διπλά στάνταρντ, οι μη ρεαλιστικές απεικονίσεις της μητρότητας στα ΜΜΕ, η εξύμνηση της αυτοθυσιαζόμενης μητέρας και ο ανεξέλεγκτος διαδικτυακός διασυρμός των μαμάδων. Μέσα σε όλα αυτά, το να νιώθουν οι μητέρες ότι δεν είναι αρκετές, είναι αναπόφευκτο.

«Για κάθε μητέρα που γνωρίζω, η ενοχή είναι η ...βάση της», λέει η Reshma Saujani, ιδρύτρια και CEO του Moms First. «Αν ζεις στην Αμερική, που δεν έχει καμία δομική υποστήριξη, κάθε μέρα είναι μια νέα ευκαιρία να νιώσεις αποτυχημένη. Νομίζω ότι ο τρόπος με τον οποίο μιλάμε για την ενοχή της μητέρας είναι σαν να πρέπει να την ξεπεράσεις μόνη σου. Η πραγματικότητα είναι ότι χρειάζονται δομικές αλλαγές και πολιτισμικές αλλαγές.»

Κατηγορούμε τις μητέρες ότι επιβάλλουν στον εαυτό τους την ενοχή - ουσιαστικά τις κάνουμε να νιώθουν ενοχές για τις ενοχές τους.

Τα δομικά προβλήματα - ιδιαίτερα η έλλειψη αμειβόμενης άδειας, η απουσία προσβάσιμης παιδικής φροντίδας και η άνιση αμοιβή, σύμφωνα με τη Saujani - θέτουν τις μητέρες σε μια πορεία ενοχής από τη στιγμή που αναλαμβάνουν το ρόλο τους.

Υπάρχει επίσης η κουλτούρα της τοξικής θετικότητας γύρω από τη μητρότητα, που μας αφήνει εντελώς απροετοίμαστες για τις χαοτικές και εξουθενωτικές της πραγματικότητες. Αντί όμως να αναγνωρίσουμε τον ρόλο που παίζουν τα συστημικά και κοινωνικά προβλήματα, κατηγορούμε τις μητέρες για την ενοχή που νιώθουν, για την ακρίβεια τις ενοχοποιούμε για το ότι νιώθουν ενοχές.

Τις ενοχές των μαμάδων δεν τις αξίζουμε

Λέμε στις μαμάδες ότι αν δεν καταφέρουν να ξεφορτωθούν την ενοχή, η «δυστυχία» τους θα επηρεάσει τα παιδιά τους. Τις προτρέπουμε να μετατοπίσουν την προσοχή τους από το να νιώθουν άσχημα με τον εαυτό τους στο να «γεμίζουν το δικό τους ποτήρι», χωρίς να τις λέμε ότι αυτό είναι αδύνατο όταν δεν μπορούν να βρουν παιδική φροντίδα, να αναθέσουν το ψυχικό φορτίο της ανατροφής ή ακόμα και να σκρολάρουν στα social media χωρίς κάποιον ειδικό (ή «ειδικό») να τις κάνει να αναρωτιούνται αν κάθε αλληλεπίδραση με το παιδί τους προκαλεί μόνιμο τραύμα.

«Η ενοχή της μητέρας είναι το παραπροϊόν αυτού που η κοινωνία έχει ορίσει ως τον ιδανικό ρόλο για τις μητέρες - έναν άπιαστο ρόλο. Πλέον έχουμε περισσότερη πρόσβαση σε πληροφορίες από ποτέ. Έχουμε επιμελημένα feeds στα social media, έχουμε την άποψη όλων - είτε είναι παππούδες είτε άνθρωποι στο σούπερ μάρκετ - που μας λένε πώς να γίνουμε τέλειες μητέρες», λέει η Ashurina Ream, PsyD, κλινική ψυχολόγος πίσω από το Psyched Mommy. «Τώρα, όχι μόνο νιώθουν ότι δεν είναι αρκετές, αλλά νιώθουν και άσχημα που νιώθουν άσχημα. Είναι μια πολύ ακυρωτική εμπειρία. Κάθε φορά που λέμε σε κάποιον να αποφύγει το συναισθηματικό του βίωμα, τον ακυρώνουμε. Του λέμε ότι αυτό που νιώθει δεν είναι αληθινό. Πολλές μαμάδες με ρωτούν: "Τι μου συμβαίνει; Είμαι η μόνη που νιώθει έτσι;" Και όχι, δεν είσαι. Η κοινωνία σε κάνει να αμφισβητείς τον εαυτό σου», απαντά η Ashurina Ream,

Η λύση σε όλα αυτά είναι, φυσικά, πολύπλοκη και φιλόδοξη για να ταυτοποιηθεί ατομικά… αλλά ίσως να ξεκινά με μια αλλαγή της αφήγησης. «Η ενοχή προέρχεται από το αίσθημα αποτυχίας. Και δεν αποτυγχάνουμε, απλώς ζούμε σε μια χώρα που μας κάνει να αποτυγχάνουμε», λέει η Saujani.

Οι μικρές ενοχές της νέας μαμάς και πώς να τις χειριστεί

Είναι εύκολο να συνταγογραφήσουμε «αυτοφροντίδα» στις εξαντλημένες μαμάδες, αλλά αντί για μανικιούρ και μασάζ, ο περιορισμός της έκθεσης σε τοξικά μηνύματα που μας λένε ότι δεν είμαστε αρκετές μπορεί να είναι η καλύτερη φροντίδα που μπορούμε να προσφέρουμε στον εαυτό μας. Αυτό μπορεί να σημαίνει μπλοκάρισμα, απόκρυψη ή σίγαση λογαριασμών στα social media. Μπορεί να σημαίνει απομάκρυνση από ομάδες μαμάδων ή αλλαγή συζητήσεων με φίλους και συγγενείς ώστε να αποφεύγεται η σύγκριση. Μπορεί ακόμα να περιλαμβάνει και μια επαναξιολόγηση των πληροφοριών που αναζητούμε γύρω από τη γονεϊκότητα, ώστε να περιορίσουμε τα αισθήματα ανεπάρκειας.

Ήρθε η ώρα να επαναπροσδιορίσουμε την ενοχή της μητέρας.

Δεν είναι μια αναπόφευκτη τελετή μύησης στη μητρότητα, είναι ο φακός μέσα από τον οποίο βλέπουμε όλους τους τρόπους με τους οποίους το σύστημα μας απογοητεύει. Η αντιμετώπιση της ενοχής απαιτεί περισσότερα από μια αλλαγή στο πώς μιλάμε γι' αυτήν. Απαιτεί πλήρη αποδόμηση των συστημάτων και προτύπων που τη συντηρούν - αλλά καθώς περιμένουμε, καθώς παλεύουμε, μια νοητική επανατοποθέτηση μπορεί να είναι το πρώτο βήμα.

Νιώθω ενοχές που φωνάζω στην κόρη μου

«Θα έλεγα, δείξε στον εαυτό σου κατανόηση», λέει η Saujani στις μητέρες που παλεύουν με την ενοχή. «Είναι εντάξει να νιώθεις έτσι. Είναι φυσιολογικό, γιατί ζούμε σε μια κοινωνία που σε κάνει να νιώθεις έτσι. Και δεν είναι δικό σου λάθος», επισημαίνει.