Τοκοφοβία: Γιατί κάποιες γυναίκες φοβούνται τον τοκετό και πώς μπορεί να επηρεάσει τις αποφάσεις τους

Αυτός ο έντονος φόβος για την εγκυμοσύνη και κυρίως για την γέννα, αποτελεί ψυχολογική διαταραχή και ονομάζεται τοκοφοβία. Επηρεάζει την ποιότητα ζωής της γυναίκας καθώς προκαλεί κρίσεις πανικού, διαταραχές στον ύπνο της, πόνους και διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα, και συχνά συνοδεύεται από μετατραυματικό άγχος μετά τον τοκετό , με σημαντική επίδραση στην σχέση της με τον σύντροφο της και το μωρό. Σήμερα υπολογίζεται ότι αφορά το 10% των εγκύων.

Οι έρευνες δείχνουν ότι αυτός ο φόβος στην περίπτωση της πρωτοπαθούς μορφής, έχει τις ρίζες του στην εφηβική ηλικία και έχει κληρονομηθεί συμπεριφοριστικά από την μητέρα που αντιμετώπισε κίνδυνο της ζωής της κατά την γέννα ή υπήρξε κάποια εμπειρία σεξουαλικής κακοποίησης στην ίδια. Οδηγεί σε αποφυγή του τοκετού ή και της εγκυμοσύνης ολοκληρωτικά μιας και ο φόβος αφορά την εξέλιξη της εγκυμοσύνης και την πιθανότητα θανάτου κατά τον τοκετό.

Η δευτεροπαθής τοκοφοβία αφορά γυναίκες που είχαν εμπειρία τραυματικού τοκετού αλλά και συμπτώματα επιλόχειου κατάθλιψης. Δεν μιλάμε για την φυσιολογική αγωνία κάθε μέλλουσας μητέρας. Αναφέρομαι σε φόβο που προκαλεί ξεσπάσματα και υπερβολικές ψυχοσωματικές αντιδράσεις, αλλά και σε αιτήματα για προγραμματισμένο τοκετό και καισαρική τομή αλλά και επιλογή άμβλωσης εξαιτίας της επικινδυνότητας που αισθάνονται για την εμπειρία του τοκετού. Τρέμουν στην πιθανότητα απώλειας ελέγχου του σώματός τους αλλά και για τον άγνωστο πόνο που μπορεί να βιώσουν κατά τη διαδικασία της γέννας. Έχω ακούσει περιγραφή του εμβρύου σαν κάτι εξωγήινο μέσα στο σώμα τους. Και δεν είναι σπάνιο αυτές οι γυναίκες να ξεπερνούν κάθε όριο ώστε να διασφαλίσουν ότι δεν θα μείνουν έγκυες, είτε με ολοκληρωτική αποχή από το σεξ είτε με έντονη εμμονή σε αντισυλληπτικά μέτρα και προφυλάξεις.

Παλαιότερα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης η γυναίκα μπορούσε να περνάει περισσότερο χρόνο με άλλες γυναίκες οπότε η υποστήριξη που ανέπτυσσαν ήταν και η πλέον βοηθητική για να αντιμετωπίσει τους φόβους της. Στην εποχή μας όμως, είμαστε όλο και πιο αποξενωμένοι, ιδίως στις πιο σημαντικές στιγμές μας όπως και την ώρα του τοκετού. Είναι αυτό που συχνά επισημάνω, ότι οι όροι της σημερινής εποχής μας οδηγούν στο να «ξεχνάμε κι αυτά που ξέρουμε ως φυσιολογικά» με αποτέλεσμα να γεμίζουμε φόβους και να στερούμαστε χαρές από τις πιο φυσιολογικές διαδικασίες. Στερούμαστε σωστής εκπαίδευσης και προετοιμασίας όσον αφορά τον τοκετό (ροή παραπληροφόρησης από τα ΜΜΕ μέσω σήριαλ - με ιατρικές ιστορίες - και το διαδίκτυο - μέσω αναφοράς σε αρνητικές εμπειρίες τοκετών) κι αυτό δημιουργεί χώρο για συναισθήματα ντροπής να εκδηλώσουν την ανησυχία τους, διόγκωση του φόβου τους για τον τοκετό και το άγνωστο, τον πόνο και τη διαδικασία, την υγεία του μωρού και την ικανότητά τους ως μητέρα, μη-ενσυνείδητες αποφάσεις και συνεπώς περιγεννητικές επιπλοκές.

Στην Αγγλία, η τοκοφοβία έχει θεωρηθεί ως αίτιο αύξησης των αιτημάτων των γυναικών για καισαρική, κάτι που έχει επισημανθεί και στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου το 1 στα 3 μωρά γεννιούνται με καισαρική. Άλλες αιτίες είναι η αύξηση των πολύδιμων κυήσεων μέσω υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, η προχωρημένη ηλικία της μητέρας και επιλογή της εγκύου.

Ο φόβος για το άγνωστο δεν είναι κάτι παράλογο. Όμως η επαφή με αυτό το άγνωστο μειώνει ή εξαφανίζει τον αρχικό φόβο. Γι αυτό και το πρώτο βήμα στην πρόληψη της τοκοφοβίας είναι η εκπαίδευση της μέλλουσας μητέρας. Ο σεβασμός στα συναισθήματά της και η ενίσχυση της αυτοπεποίθησής της ώστε να μπορέσει να διαχειριστεί το φόβο της. Στην περίπτωση βιώματος (δευτεροπαθούς τοκοφοβίας) η έγκυος πρέπει να στηριχθεί από ειδικό ψυχικής υγείας για να αντιμετωπιστεί η τοκοφοβία ψυχοθεραπευτικά ώστε να μπορέσει να πάρει τον έλεγχο του εαυτού της και να κάνει συνειδητές αποφάσεις σχετικά με το πλάνο του τοκετού της. Βέβαια υπάρχουν και αυτές οι γυναίκες που επιλέγουν να μην διαχειριστούν τους φόβους τους, κάτι που τις κάνει να αποφεύγουν κάθε είδους στενή σχέση στη ζωή τους ή τις οδηγεί στην υιοθεσία.

Σε μια κοινωνία που συμβάλλει στη δημιουργία ολοένα και περισσότερων φοβικών ανθρώπων, σε όλων των ειδών τις καταστάσεις, δεν αποτελεί έκπληξη ότι μια τόσο σημαντική αλλαγή για τη ζωή όσο το να μείνεις έγκυος και να φέρεις στον κόσμο ένα μωρό συχνά αποτελεί έναν πολύ βαθιά ριζωμένο φόβο σε πολλές γυναίκες. Είτε όμως εκπλήσσει είτε όχι, είναι ξεκάθαρο ότι αποτελεί ολοένα και μεγαλύτερη ανησυχία και κάτι που επηρεάζει τη ζωή πολλών γυναικών σήμερα.

Ιωάννα Θεοδωρακόπουλου, PsyD, MSc
Συμβουλευτικός ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια
Σύμβουλος υπογονιμότητας
Επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών του www.feelwelltoday.com
e-mail: ioanna.thps@gmail.com / itheodorakopoulou@feelwelltoday.com