Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τους φόβους του παιδιού μας για να μη γίνουν φοβίες

Πώς διαχωρίζουμε το φόβο από τις φοβίες;

O φόβος είναι ένα συναίσθημα που πηγάζει από την προσδοκία του κινδύνου. Είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που μας βοηθάει να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και σταματά μετά την απομάκρυνση του φοβικού ερεθίσματος.

Η φοβία είναι ένα παρατεταμένο συναίσθημα φόβου για κάποιο ερέθισμα που μπορεί και να μην αποτελεί απειλή. Μπορεί να οφείλεται σε μια άσχημη εμπειρία ή σε άγχος ενδεχόμενης αποτυχίας είτε σε άλλες αιτίες.Τα αποτελέσματα της φοβίας στο άτομο είναι σίγουρα δυσάρεστα, καθώς συχνά το αναγκάζει να αποκόβεται από δραστηριότητες που συνδέονται με τη φοβία και να ζει με το άγχος της ενδεχόμενης αντιμετώπισής της.

Τι είναι οι παιδικές φοβίες;
Η παιδική φοβία είναι ένας έκδηλος και επίμονος φόβος, ο οποίος είναι συχνά υπερβολικός και παράλογος και εκλύεται από την παρουσία ειδικού αντικειμένου ή ειδικής κατάστασης (π.χ. χρήση ασανσέρ, ζώα, ύψος κλπ)

Οι φοβίες μπορεί να δημιουργηθούν με πολλούς τρόπους:
• Άμεση δυσάρεστη εμπειρία του παιδιού, (π.χ. το δάγκωμα ενός σκυλιού).
• Μέσω των γονεϊκών εμπειριών (μίμηση)
• Όταν οι γονείς χρησιμοποιούν τον φόβο για να συνετίσουν τα παιδιά τους.

Οι φοβικές αντιδράσεις «μαθαίνονται» από το παιδί καθώς αυτό συνδέει μια δυσάρεστη εμπειρία με μια συγκεκριμένη ουδέτερη κατάσταση. Για παράδειγμα, αν η εκδήλωση σεισμού βρήκε το παιδί μέσα σε ένα ασανσέρ, είναι πιθανόν το παιδί να αναπτύξει φοβικές αντιδράσεις.

Η σημαντικότερη οδός όμως, μέσω της οποίας αναπτύσσονται και εδραιώνονται οι φοβίες στα παιδιά είναι μέσω της μετάδοσής τους από τους ενήλικες. Η μετάδοση αυτή μπορεί να γίνει τόσο με λεκτικό όσο και με μη λεκτικό τρόπο.
Το παιδί πολύ εύκολα αντιλαμβάνεται τις εκδηλώσεις φόβου των ενηλίκων και ασυνείδητα τις υιοθετεί. Ακόμα και τα πιο μικρά σήματα, όπως οι μορφασμοί και οι χειρονομίες που προδίδουν φόβο μπορούν να γίνουν αντιληπτά από τα παιδιά

Τα μικρά παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις μεταδοτικές συνέπειες των συναισθημάτων που βιώνουν τα πρόσωπα του στενού τους περιβάλλοντος και –ιδιαίτερα- οι γονείς τους.

Όταν οι φόβοι γίνουν φοβίες...
Είναι δυνατόν ορισμένοι φόβοι να εξελιχθούν σε φοβίες, οι οποίες εκδηλώνονται με έντονο άγχος ακόμα και στην ιδέα του αντικειμένου ή της κατάστασης που φοβάται το παιδί και τα οποία προσπαθεί επίμονα να αποφύγει.

Η έγκαιρη αντιμετώπιση των φοβιών είναι απαραίτητη διότι οι φοβίες σε αντίθεση με τους φυσιολογικούς φόβους της προσχολικής ηλικίας, μπορεί να έχουν δυσμενείς συνέπειες τόσο στην καθημερινή λειτουργικότητα όσο και στη συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Οι φοβίες σπάνια υποχωρούν από μόνες τους, αντιθέτως, τις περισσότερες φορές μπορεί να πολλαπλασιάζονται, να γενικεύονται και σε άλλους τομείς και να συνεχίζονται και στην ενήλικη ζωή. Πολλές φορές μπορεί το φοβικό αντικείμενο να αλλάζει κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης αλλά τα βασικά συμπτώματα της φοβίας, δηλαδή το αυξημένο και γενικευμένο άγχος, με πιθανές ψυχοσωματικές εκδηλώσεις, και η προσπάθεια αποφυγής ορισμένων καταστάσεων εξακολουθούν να ταλαιπωρούν το άτομο και να δυσκολεύουν την προσαρμογή του.

Τρόποι αντιμετώπισης:
• Αναγνώριση αν η φοβία πραγματικά υπάρχει (τη διάγνωση την κάνει πάντοτε ένας ειδικός).
• Συχνά ο φόβος μπορεί να είναι τρόπος ελέγχου και χειρισμού από το παιδί πρός τους γονείς.
• Συστηματική απευαισθητοποίηση.
• Δε δίνουμε συναισθήματα στην περίπτωση που το παιδί συνεχίζει να φοβάται-δεν εντείνουμε δηλαδή το συναίσθημα του παιδιού. Η δική μας αντιμετώπιση και ψυχραιμία είναι ο τρόπος που το παιδί θα αντιμετωπίσει το δικό του συναίσθημα.
Συχνά οι γονείς λένε: «Μην είσαι χαζός! Δεν υπάρχουν τέρατα στην ντουλάπα σου!». Με αυτό τον τρόπο το παιδί θα πάει για ύπνο στο δωμάτιό του όμως η φοβία θα εξακολουθήσει να υπάρχει.
Οι φόβοι μπορούν εύκολα να γίνουν φοβίες-όλα εξαρτώνται από τη δική μας αντιμετώπιση απέναντι στο συναίσθημα του παιδιού...

Παιδοψυχολόγος Δάμτσα Δήμητρα