Ημικρανία και οιστρογόνα: Όταν οι ορμόνες πυροδοτούν τον πόνο

Οι μεταβολές στα επίπεδα των οιστρογόνων μπορούν να προέλθουν από α) βιολογικές διεργασίες όπως η έμμηνος ρύσις, η εγκυμοσύνη και η εμμηνόπαυση ή /και β) από εξωγενή λήψη ορμονών, όπως λήψη αντισυλληπτικών. Οι διακυμάνσεις στα επίπεδα μπορεί να προκαλέσουν πονοκεφάλους, συμπεριλαμβανομένων και των ημικρανιών.

Το γυναικείο φύλο είναι παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη ημικρανίας, η οποία είναι 3 φορές πιο συχνά εμφανιζόμενη στις γυναίκες παρά στους άνδρες, με ποσοστά 17,5% και 8,6% αντιστοίχως. Πριν την εφηβεία, η εμφάνιση της ημικρανίας έχει το ίδιο ποσοστό σε γυναίκες και άνδρες. Μελέτες στις γυναίκες με ημικρανία, συσχετίζουν την έμμηνο ρύση με την έναρξη των ημικρανιών κατά 18-25%. Η αύξηση της συχνότητας στις γυναίκες αυξάνει μετά την εφηβεία, που φυσικά συμπίπτει με την έναρξη της εμμήνου ρύσεως, ακολουθεί κορύφωση μεταξύ των ηλικιών 20-30 και αργότερα μείωση στην εμμηνόπαυση, αν και, σε μικρότερο ποσοστό, υπάρχουν γυναίκες που συνεχίζουν να έχουν ημικρανίες και μετά την εμμηνόπαυση. Η πιθανότερη εξήγηση είναι ότι, πρόκειται για μικτής αιτιολογίας ημικρανία (πχ: stress, έλλειψη ύπνου, διατροφικές συνήθειες, συνυπάρχουσες παθήσεις κτλ..) και δεν οφείλεται μόνο στις διακυμάνσεις των οιστρογόνων.

Είναι γνωστό ότι οι ημικρανίες εμφανίζονται με αύρα ή χωρίς αύρα. Η ταξινόμησή τους μπορεί να γίνει και με βάση την χρονική στιγμή του πονοκεφάλου, ανάλογα με τις διακυμάνσεις στα επίπεδα των οιστρογόνων (κλασσικά στην έμμηνο ρύση ή κατά την χρήση αντισυλληπτικών που περιέχουν οιστρογόνα).

Ως υπενθύμιση σχετικά με την αύρα, αυτή υπάρχει στο 25% των ασθενών με ημικρανία και εμφανίζεται ως παροδική νευρολογική εστιακή σημειολογία, που συνήθως προηγείται, ενώ πιο σπάνια, εμφανίζεται μαζί με την ημικρανία. Η συμπτωματολογία της αύρας συνήθως είναι διαταραχές: οπτικές (φωταψίες), αισθητικές (αιμωδίες) ή κινητικές (ημιπάρεση).

Η ημικρανία που οφείλεται στα οιστρογόνα συμβαίνει, λόγω διακυμάνσεων στα επίπεδα των οιστρογόνων. Ως εκ τούτου, εμφανίζει στενή σχέση με την έμμηνο ρύση. Για την σωστή διάγνωση, θα πρέπει να εμφανιστεί πονοκέφαλος, το λιγότερο στον έναν από τους τρείς συνεχόμενους κύκλους. Οι πονοκέφαλοι μπορούν να συμβούν με ή χωρίς αύρα, αν και είναι πιο συχνοί χωρίς αύρα. Η ημικρανία που οφείλεται στα οιστογόνα, έχει δύο εκφάνσεις:

Α) Την ημικρανία της εμμήνου ρύσεως, όπου οι πονοκέφαλοι μπορούν να εμφανιστούν δύο μέρες πριν και μέχρι και 3 μέρες μετά την έναρξη της εμμήνου ρύσεως και ,

Β) Την ημικρανία που σχετίζεται με την έμμηνο ρύση, όπου οι πονοκέφαλοι μπορούν να συμβούν όπως και παραπάνω τις ημέρες -2 με +3 αλλά μπορούν να συμβούν και σε άλλες ημέρες, συνήθως μεταξύ 2 έμμηνων ρύσεων, για τουλάχιστον σε 2 από 3 έμμηνους κύκλους.

Τα χαρακτηριστικά των πονοκεφάλων είναι με αύρα ή χωρίς, έχουν μεγαλύτερη διάρκεια, απαιτούν περισσότερα φάρμακα για να υφεθούν και αρκετές φορές, υποτροπιάζουν σε αντίθεση με τις ημικρανίες, που δεν σχετίζονται με την έμμηνο ρύση.

Οι ασθενείς με οποιουδήποτε τύπου ημικρανία εκ των οιστρογόνων, έχουν πολλές θεραπευτικές επιλογές:

• Τυχόν αλλαγή στον τρόπο ζωής τους, έχει σημαντικό ρόλο και μπορεί να μειώσει αρκετά τον αριθμό των ημικρανικών κρίσεων. Η καταγραφή με ημερολόγιο της ποιότητας του ύπνου, οι διατροφικές συνήθειες καθώς και η ύπαρξη ή μη της άσκησης, αποτελούν σημαντικά στοιχεία για να μπορέσουν να βρεθούν εκλυτικοί ή επιβαρυντικοί παράγοντες, που συμβάλλουν στην εμφάνιση ή τον πολλαπλασιασμό των ημικρανικών κρίσεων.
• Στοχευμένη φαρμακευτική θεραπεία στην οξεία φάση ή προφυλακτική θεραπεία για τις ημέρες της ημικρανίας ή συνεχιζόμενη φαρμακευτική προφύλαξη μπορούν επίσης να μειώσουν την συχνότητα των ημικρανιών και τέλος, μπορούν να «βοηθήσουν» και τα συμπληρώματα, όπως μαγνήσιο και ριβοφλαβίνη (βιταμίνη Β2).

Όλα τα παραπάνω, πρέπει οι ασθενείς να τα συζητούν με τον Νευρολόγο τους και θα πρέπει κάθε φορά, να γίνεται μια προσεκτική και εξατομικευμένη προσέγγιση -για κάθε έναν ασθενή- λαμβάνοντας πάντα υπόψιν, τον τρόπο ζωής του καθώς και τυχόν άλλα συνοδά νοσήματα.

Δρ Παπαποστόλου Απόστολος
Νευρολόγος, MD, PhD
www.pppp.gr