Τα παιδιά είναι το μέλλον της θάλασσάς μας – Ο Δημήτρης Πάφρας μιλά για γνώση, περιβάλλον και ελπίδα

Με λόγο γήινο, βαθιά ανθρώπινο και επιστημονικά τεκμηριωμένο, ο ίδιος αντιμετωπίζει τη θάλασσα όχι ως έναν μακρινό φυσικό πόρο, αλλά ως έναν ζωντανό οργανισμό που αναπνέει μαζί μας και μέσα μας. Μέσα από τα βιβλία του, τα παιδιά δεν έρχονται απλώς σε επαφή με έννοιες όπως οικοσύστημα, πλανητική υγεία και θαλάσσια βιοποικιλότητα, μαθαίνουν να αγαπούν αυτό που κατανοούν. Κι όταν τα παιδιά αγαπούν κάτι, το προστατεύουν με πάθος. Με αυτή τη φιλοσοφία, ξεκινά μια συνέντευξη που δεν αφορά μόνο το παρόν της θάλασσας, αλλά και το μέλλον όλων μας.

Δημήτρη, ως επιστήμονας που περνά αμέτρητες ώρες ερευνώντας τον βυθό, τι είναι αυτό που σε γοητεύει περισσότερο στη θάλασσα; Και γιατί πιστεύεις ότι η προστασία της πρέπει να αφορά άμεσα εμάς τους γονείς και τα παιδιά μας;

Αυτό που με γοητεύει περισσότερο στη θάλασσα είναι η ισορροπία της, το πώς μικροσκοπικοί οργανισμοί και τεράστια πλάσματα συνυπάρχουν σε έναν τέλειο κύκλο ζωής. Όμως, η θάλασσα δεν είναι απλώς ένα θαύμα της φύσης είναι η βάση της ζωής των παιδιών μας. Ρυθμίζει το κλίμα, παράγει μεγάλο μέρος του οξυγόνου που αναπνέουμε και φιλοξενεί χιλιάδες είδη που κινδυνεύουν. Όταν μιλάμε για προστασία της θάλασσας, ουσιαστικά μιλάμε για την ποιότητα της ζωής που θα παραδώσουμε στα παιδιά μας, για τον αέρα που θα αναπνέουν, το νερό που θα πίνουν και τον κόσμο που θα κληρονομήσουν. Για αυτό και πιστεύω ότι κάθε γονιός πρέπει να ενδιαφέρεται: γιατί η υγεία της θάλασσας είναι η υγεία των παιδιών μας.

Πώς γεννήθηκε η ιδέα να μετατρέψεις τις επιστημονικές σου γνώσεις σε ένα παιδικό παραμύθι όπως “Ο Μίμης και ο Θησαυρός της Θάλασσας”; Τι σε οδήγησε στο να απευθυνθείς σε παιδιά και γονείς;

Η ιδέα γεννήθηκε μέσα από μια πολύ απλή σκέψη: η επιστήμη πρέπει να ταξιδεύει σε όλους, όχι μόνο σε ειδικούς. Διαπίστωσα ότι οι ενήλικες δυσκολεύονται να αλλάξουν περιβαλλοντικές συνήθειες, ενώ τα παιδιά έχουν έναν καθαρό, φρέσκο τρόπο να βλέπουν τον κόσμο. Έτσι αποφάσισα να μεταφέρω τις γνώσεις μου σε μια ιστορία που μπορεί να ακουμπήσει την παιδική ψυχή, να ανοίξει συζητήσεις μέσα στο σπίτι και να βοηθήσει τους γονείς να μιλήσουν στα παιδιά τους για τη θάλασσα, την οικολογία και τον σεβασμό στη φύση. Ο Μίμης είναι η γέφυρα ανάμεσα στην επιστήμη και στην οικογένεια: μια ιστορία που ενώνει ενημέρωση, συναισθήματα και πράξη.

Στο βιβλίο σου, ο Μίμης ανακαλύπτει πως ο πραγματικός θησαυρός δεν είναι το χρυσάφι, αλλά η ίδια η ζωή στον βυθό. Ποιο είναι το βασικό μήνυμα που θέλεις να πάρουν τα παιδιά μέσα από αυτή την ιστορία;

Το πιο ουσιαστικό μήνυμα που θέλω να κρατήσουν τα παιδιά είναι πως ο αληθινός θησαυρός βρίσκεται στη φύση που μας περιβάλλει και όχι σε αντικείμενα ή υλικά κέρδη. Θέλω, διαβάζοντας τον Μίμη, να καταλάβουν ότι η θάλασσα δεν είναι σκουπιδότοπος, αλλά ένα σπίτι γεμάτο ζωή που έχει ανάγκη από σεβασμό και φροντίδα. Αν ένα παιδί φτάσει στο τέλος του βιβλίου και νιώσει υπερηφάνεια για κάθε κοχύλι, ψάρι ή αστερία που συναντά στην παραλία, τότε έχει μπει ήδη ο σπόρος της οικολογικής συνείδησης. Και αυτός ο σπόρος, αν μεγαλώσει, μπορεί να αλλάξει πραγματικά τον κόσμο που τους παραδίδουμε.

Πιστεύεις ότι η περιβαλλοντική συνείδηση μπορεί πραγματικά να ξεκινήσει από την παιδική ηλικία;

Απόλυτα. Τα παιδιά είναι στην πιο καθαρή μορφή τους, χωρίς στερεότυπα και χωρίς φόβους, και μπορούν να κατανοήσουν με αλήθεια και ενσυναίσθηση τι σημαίνει σεβασμός στη φύση. Αν από μικρά μάθουν ότι κάθε ζωντανός οργανισμός έχει αξία, τότε ως ενήλικες θα παίρνουν αποφάσεις που θα προστατεύουν τον πλανήτη. Η περιβαλλοντική συνείδηση δεν χτίζεται αργότερα· χτίζεται όταν ένα παιδί μαζεύει ένα σκουπίδι στην παραλία ή όταν μαθαίνει να κλείνει τη βρύση για να μην σπαταλιέται νερό. Γι’ αυτό η παιδική ηλικία είναι το πιο κρίσιμο στάδιο.

Ποιος είναι ο ρόλος των γονιών στη διαμόρφωση αυτής της συνείδησης;

Οι γονείς είναι ο καθρέφτης των παιδιών. Αν ένα παιδί δει τους γονείς του να ανακυκλώνουν, να μην πετούν σκουπίδια, να αγαπούν τα ζώα, να σέβονται τη θάλασσα, τότε αυτόματα υιοθετεί αυτές τις συμπεριφορές. Η περιβαλλοντική αγωγή δεν διδάσκεται με διαλέξεις, αλλά με παράδειγμα μέσα στο σπίτι. Αρκεί να κάνουμε μικρές πράξεις καθημερινότητας: να πάρουμε τσάντα πολλαπλών χρήσεων στο σούπερ μάρκετ, να σβήνουμε τα φώτα, να μιλάμε στα παιδιά για τον κύκλο του νερού. Έτσι, χτίζεται μια αληθινή παιδεία περιβαλλοντικής ευθύνης.»

Δημήτρης Πάφρας: Πώς το νέο του βιβλίο αναδεικνύει τη σχέση των παιδιών με τη θαλάσσια ζωή

Τι μπορούν να κάνουν σήμερα οι γονείς για να ενθαρρύνουν στα παιδιά ουσιαστική σχέση με τη φύση, πέρα από τη θεωρία;

Το πιο σημαντικό είναι να βιώσουν τα παιδιά τη φύση, όχι απλώς να την ακούσουν. Μια βόλτα στη θάλασσα, μια ημέρα καθαρισμού παραλίας, ακόμη και ένα ενυδρείο στο σπίτι μπορούν να τα φέρουν σε επαφή με τη θαλάσσια ζωή. Όταν ένα παιδί δει έναν ιππόκαμπο, ένα κοχύλι ή μια θαλάσσια χελώνα, η γνώση γίνεται συναίσθημα. Και το συναίσθημα γίνεται συνείδηση. Η οικολογία δεν είναι μάθημα είναι εμπειρία, παιχνίδι, εξερεύνηση.

Σε μια εποχή γεμάτη αρνητικά περιβαλλοντικά νέα, πώς μπορούμε να μιλήσουμε στα παιδιά χωρίς να τα γεμίσουμε φόβο;

Τα παιδιά δεν χρειάζονται τρόμο, χρειάζονται αλήθεια με ελπίδα. Μπορούμε να τους πούμε ότι ναι, υπάρχει πρόβλημα με το περιβάλλον, αλλά υπάρχουν και λύσεις και μάλιστα δικές τους. Να τους δείξουμε ότι η ανακύκλωση, η μείωση πλαστικού, η φροντίδα μιας παραλίας είναι μικρές πράξεις που δημιουργούν μεγάλη αλλαγή. Όταν τα παιδιά αισθάνονται ότι έχουν δύναμη, όχι απειλή, τότε αναπτύσσεται η υγιής περιβαλλοντική συνείδηση που θα τα ακολουθεί σε όλη τους τη ζωή.

Αν μπορούσες να πεις κάτι απευθείας στους γονείς που διαβάζουν αυτή τη συνέντευξη σήμερα, τι θα τους ζητούσες να κάνουν για να βοηθήσουν τα παιδιά τους να μεγαλώσουν με οικολογική συνείδηση;

Θα τους ζητούσα να επενδύσουν χρόνο και όχι χρήματα. Ένα παιδί χρειάζεται να νιώσει τη φύση για να τη σεβαστεί: μια βόλτα στην παραλία, ένα παιχνίδι στη θάλασσα χωρίς σκουπίδια, μια συζήτηση για το από πού προέρχεται το νερό που πίνουμε. Οι γονείς έχουν τεράστια δύναμη αν ζουν με σεβασμό στη φύση, τα παιδιά τους θα ακολουθήσουν χωρίς καν να το προσπαθήσουν. Η αλλαγή ξεκινά από το σπίτι και κάθε μικρό βήμα που κάνει μια οικογένεια σήμερα, χτίζει το μέλλον του κόσμου αύριο.

Κλείνοντας, ποιο είναι το όραμά σου για τα παιδιά που μεγαλώνουν σήμερα; Πώς ελπίζεις να είναι ο κόσμος που θα παραδώσουμε στη γενιά τους;

Ελπίζω να παραδώσουμε έναν κόσμο πιο ευγενικό από αυτόν που παραλάβαμε. Έναν κόσμο όπου η θάλασσα θα είναι καθαρή, τα ζώα θα έχουν προστασία και τα παιδιά θα μπορούν να εξερευνούν χωρίς φόβο. Θέλω να μεγαλώσουν παιδιά που πιστεύουν στη δύναμή τους που ξέρουν ότι μια ιδέα, μια πράξη, μια φωνή μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Αν καταφέρουμε να τους δώσουμε αγάπη για τον πλανήτη, η γενιά τους θα κάνει ό,τι δεν προλάβαμε εμείς: θα προστατέψει αυτόν τον μοναδικό θησαυρό που λέγεται Γη.