Γιατί οι ημικρανίες είναι πιο συχνές στις γυναίκες

Τι είναι η ημικρανία;

Όπως περιγράφεται σε επιστημονικό κείμενο του 2023 (Pescador Ruschel & De Jesus, 2023) η ημικρανία είναι μία εν μέρει γενετικά καθορισμένη διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από επεισόδια κεφαλαλγίας μέτριας προς μεγάλης έντασης, που συνήθως εντοπίζονται στο ένα ήμισυ της κεφαλής (συμπτώματα ή ευρήματα, που εντοπίζονται στο δεξί ή στο αριστερό ήμισυ το σώματος ονομάζονται ετερόπλευρα) και σε γενικές γραμμές συνδυάζονται με ναυτία, φωτοφοβία (ευαισθησία στο φως) και ηχοφοβία – φωνοφοβία (ευαισθησία σε ήχους και φωνές). Ο όρος «ημικρανία» μάλιστα φαίνεται, πως για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε από τον Έλληνα ιατρό του 1^ου μ.Χ. αιώνα, Γαληνό.

Πόσο συχνή είναι η ημικρανία;

Επεισόδια ημικρανίας αναφέρει το 12% του πληθυσμού. Η συχνότητα αυτή όμως είναι μεγαλύτερη στις γυναίκες (17%) εν σχέσει με τους άνδρες (6%). Οι πιθανότητες ένα άτομο να εκδηλώσει ημικρανία φθάνουν το 40%, αν ένας εκ των γονέων έχει ιστορικό ημικρανίας και το 75%, στην περίπτωση, που αμφότεροι οι γονείς έχουν τέτοιο ιστορικό. Ο επιπολασμός της (η «συχνότητά» της δηλαδή) αυξάνεται σταδιακά μετά την εφηβεία μέχρι και την ηλικία των 35 με 39 ετών, μετά παρουσιάζει κάμψη (Pescador Ruschel & De Jesus, 2023).

Πόσοι τύποι ημικρανίας υπάρχουν;

Διακρίνουμε δύο βασικούς τύπους ημικρανίας (Pescador Ruschel & De Jesus, 2023):

• Ημικρανία χωρίς αύρα – πρόκειται για το συνηθέστερο τύπο ημικρανίας και αντιπροσωπεύει το 75% των περιπτώσεων. Είναι μία υποτροπιάζουσα (έρχεται ξανά και ξανά) σφύζουσα («μιμείται τον χτύπο της καρδιάς») κεφαλαλγία με διάρκεια μεταξύ των 4 και των 72 ωρών, που επιδεινώνεται με τη δραστηριότητα.
• Ημικρανία με αύρα – συνοδεύεται από ετερόπλευρα συμπτώματα. Ο κατάλογος με τα συμπτώματα αυτά, όπως περιγράφεται σε επιστημονικό κείμενο του 2022 (Shankar Kikkeri & Nagalli, 2022) περιλαμβάνει:
  • παραισθησίες (μυρμηγκιάσματα ή μουδιάσματα) στο άνω άκρο ή στο πρόσωπο
  • διαταραχές στην ομιλία (δυσαρθρία – αδυναμία ή δυσκολία ελέγχου των μυών της ομιλίας)
  • δυσκολίες συγκέντρωσης ή σκέψης
  • μυϊκή αδυναμία
  • υποακουσία (διαταραχές ακοής)
  • διπλωπία («τα βλέπω διπλά»)
  • αταξία (αστάθεια, απώλεια ισορροπίας)
  • ίλιγγος
  • εμβοές («βουίζουν τα αφτιά μου»)
  • μειωμένη συνείδηση

Άλλοι τύποι ημικρανίας είναι:

• η χρόνια – με διάρκεια μεγαλύτερη των 15 ημερών μέσα στο μήνα
• η ημικρανιακή κατάσταση (status migrainosus) - με διάρκεια επεισοδίου μεγαλύτερη των 72 ωρών

Ποιοι είναι οι εκλυτικοί παράγοντες της ημικρανίας;

Η απόσυρση ή η έκθεση σε κάποιους παράγοντες συμβάλλουν στην εκδήλωση ημικρανίας. Φαίνεται, πως το 76% περίπου των ατόμων, που πάσχουν από ημικρανίες αναφέρουν κάποιου είδους εκλυτικό παράγοντα. Κάποιοι εκ των παραγόντων αυτών είναι πιθανοί συνεισφέροντες, ενώ άλλοι είναι ενδεχόμενοι ή μη αποδεδειγμένοι (Pescador Ruschel & De Jesus, 2023).

• Ψυχική πίεση (stress) στο 80% (πιθανός παράγων)
• Ορμονικές αλλαγές στο 65% κατά την έμμηνο ρύση, την ωορρηξία ή την εγκυμοσύνη (πιθανός παράγων)
• Παράβλεψη γευμάτων 57% (πιθανός παράγων)
• Αλλαγές στις καιρικές συνθήκες 53% (πιθανός παράγων)
• Υπερβολικά πολλές ή λίγες ώρες ύπνου 50% (ενδεχόμενος παράγων)
• Οσμές 40% (αρώματα, κολόνιες, πετρελαιοειδή)
• Άλγος στον αυχένα 38%
• Έκθεση στο φως 38% (πιθανός παράγων)
• Η κατανάλωση αλκοολούχων στο 38% (ο οίνος ως πιθανός παράγων)
• Το κάπνισμα στο 36% (μη αποδεδειγμένος παράγων)
• Η κατάκλιση αργά στο 32% (μη αποδεδειγμένος παράγων)
• Η ζέστη στο 30%
• Κάποιες τροφές στο 27% - η ασπαρτάμη (γλυκαντικό – ενδεχόμενος παράγων) και η σοκολάτα (μη αποδεδειγμένος παράγων)
• Η άσκηση στο 22%
• Η σεξουαλική δραστηριότητα στο 5%

Έχουν δε εντοπισθεί και γονίδια, μεταλλάξεις των οποίων έχουν συσχετισθεί με αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης ημικρανίας (Pescador Ruschel & De Jesus, 2023).

Πώς εκδηλώνεται η ημικρανία;

Διακρίνουμε τέσσερις φάσεις στα επεισόδια ημικρανίας (Pescador Ruschel & De Jesus, 2023):

• προδρομική φάση – παρουσιάζεται στο 77% των περιπτώσεων, συνηθέστερα στις γυναίκες (81%) από ό,τι στους άνδρες (64%) και χαρακτηρίζεται από πρόδρομα συμπτώματα, τα οποία εκδηλώνονται 24 με 48 ώρες πριν από αυτήν καθαυτήν την κεφαλαλγία. Τέτοια συμπτώματα είναι:
  • χασμουρητό (34%)
  • μεταβολές στη διάθεση
  • λήθαργος
  • μυϊκό άλγος στο λαιμό
  • φωτοφοβία
  • ηχοφοβία
  • ανησυχία
  • δυσκολίες εστίασης της όρασης («τα βλέπω θολά»)
  • αίσθημα κρύου
  • «λιγούρες»
  • εφίδρωση
  • δίψα
  • οίδημα
• αύρα – εκδηλώνεται πριν την κεφαλαλγία ή και συγχρόνως με αυτή, με τα σχετικά συμπτώματα να διαρκούν περίπου 60 λεπτά
• κεφαλαλγία
• αποδρομή - με συμπτώματα, που εμμένουν μετά την κεφαλαλγία:
  • το άλγος επιδεινώνεται με την κίνηση της περιοχής, όπου πριν εντοπιζόταν η κεφαλαλγία
  • εξάντληση
  • ζάλη
  • δυσκολία στη συγκέντρωση
  • ευφορία

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Pescador Ruschel MA, De Jesus O. Migraine Headache. [Updated 2023 Aug 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560787/}

^{Shankar Kikkeri N, Nagalli S. Migraine With Aura. [Updated 2022 Dec 6]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554611/}