Μεγαλώνοντας παιδιά στην εποχή της AI: Η λεπτή γραμμή ανάμεσα στη στήριξη και την υπερεξάρτηση

Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) έχει εισχωρήσει βαθιά στην καθημερινότητα των οικογενειών. Από έξυπνα ηχεία που ηρεμούν μικρά παιδιά, μέχρι εφαρμογές που προτείνουν τρόπους αντιμετώπισης ξεσπασμάτων, η τεχνολογία συχνά παρουσιάζεται ως σωσίβιο για τους πολυάσχολους γονείς.

Ταυτόχρονα, τα παιδιά και οι έφηβοι χρησιμοποιούν AI κυρίως για άντληση πληροφοριών και ιδέες, σύμφωνα με έρευνα του Harvard, όπου το 51% των νέων 14–22 ετών δηλώνει ότι την αξιοποιεί.

Πώς χρησιμοποιώ την AI για να τα βγάλω πέρα ως γονιός

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα για τους γονείς

Η Janice Celeste, ιδρύτρια του Secure Children’s Network, επισημαίνει πως οι γονείς χρησιμοποιούν συχνά εργαλεία όπως ChatGPT και Alexa για βοήθεια στο διάβασμα, στη ρουτίνα του ύπνου, στη μαγειρική και στη διαχείριση του σπιτιού. Ορισμένοι, όπως αναφέρει ο Yaron Litwin, ειδικός στην ψηφιακή γονεϊκότητα και διευθυντής μάρκετινγκ (CMO) της Canopy, μιας εφαρμογής γονικού ελέγχου, χρησιμοποιούν γενετική AI σαν έναν εξαιρετικά εξατομικευμένο «σύμβουλο γονεϊκότητας» που προσαρμόζεται στο χαρακτήρα του παιδιού τους - πολύ πιο άμεσα από ό,τι δεκάδες βιβλία.

Ωστόσο, ο Yaron Litwin προειδοποιεί ότι η AI έχει όρια και συχνά «παραληρεί», δίνοντας ανακριβείς ή ανακόλουθες απαντήσεις. Γονείς που βασίζονται υπερβολικά σε τέτοιου τύπου συμβουλές μπορεί να υιοθετήσουν πρακτικές που δεν ταιριάζουν στο παιδί τους ή είναι επιβλαβείς. Η κοινή λογική παραμένει απαραίτητη: κάθε συμβουλή από AI χρειάζεται φιλτράρισμα και επαλήθευση.

Περισσότερα παιδιά μιλούν με AI φίλους – Τι πρέπει να ξέρουν οι γονείς

Χρήση της AI από τα παιδιά

Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να υποστηρίξει την εξατομικευμένη μάθηση και να ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα. Παράλληλα όμως, όπως εξηγεί η ψυχοθεραπεύτρια Rachel Wood, η συχνή εξάρτηση από την AI για αποφάσεις ή συμβουλές μπορεί να αποδυναμώσει την κριτική σκέψη και την αυτοπεποίθηση των παιδιών.

Επιπλέον, η υπερβολική χρήση περιορίζει τις κοινωνικές και συναισθηματικές εμπειρίες του πραγματικού κόσμου. Ανησυχητικό είναι και το φαινόμενο όπου παιδιά χρησιμοποιούν chatbots σαν «φίλο», «θεραπευτή» ή ακόμη και «σύντροφο», κάτι που δημιουργεί συναισθηματικές εξαρτήσεις και σύγχυση μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας.

4 tips για να προστατεύετε τα παιδιά σας όταν χρησιμοποιούν το ChatGPT

Κίνδυνοι και παγίδες της τεχνητής συντροφικότητας

Σύμφωνα με μελέτες, ο ρόλος της AI στη συναισθηματική υποστήριξη αυξάνεται ραγδαία. Όμως, chatbot που "προσφέρουν" οικειότητα μπορούν να εκμεταλλευτούν τα ευάλωτα συναισθήματα νέων χρηστών, οδηγώντας σε δεσμούς μη ρεαλιστικούς, παρορμητικές συμπεριφορές ή και ακατάλληλες συζητήσεις. Κάποια chatbots έχει αποδειχθεί πως προτείνουν αυτοκαταστροφικές ή σεξουαλικά ακατάλληλες αλληλεπιδράσεις.

Γι’ αυτό, η Δρ Wood τονίζει ότι τα παιδιά πρέπει να κατανοήσουν πως η AI δεν είναι άνθρωπος. Οι γονείς χρειάζεται να συζητούν τακτικά με τα παιδιά σχετικά με το πώς χρησιμοποιούν την τεχνολογία και αν έχουν βιώσει αρνητικές εμπειρίες.

Ζητήματα ιδιωτικότητας και δεδομένων

Πολλές εφαρμογές AI συλλέγουν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα. Η Janice Celeste, προειδοποιεί ότι οι οικογένειες, συχνά για χάρη ευκολίας ή ψυχαγωγίας, προσφέρουν τεράστιο όγκο πληροφοριών που μπορούν να οδηγήσουν σε κλοπή ταυτότητας, στοχευμένες διαφημίσεις ή τη δημιουργία ενός ψηφιακού αποτυπώματος για το παιδί πριν καν πάει σχολείο.

Οι ειδικοί συμβουλεύουν τους γονείς να διαβάζουν τις πολιτικές απορρήτου, να αποφεύγουν την κοινοποίηση προσωπικών λεπτομερειών και να χρησιμοποιούν AI υπηρεσίες με ενισχυμένες δικλείδες ασφαλείας. Τα παιδιά που χρησιμοποιούν AI θα πρέπει να μοιράζονται τα ιστορικά συνομιλιών τους με γονείς ή άλλους αξιόπιστους ενήλικες.

Από το TikTok και το YouTube στα Chatbots AI – Τα παιδιά αλλάζουν συνήθειες

Γιατί η AI δεν πρέπει να είναι η μόνη λύση

Η Δρ Wood τονίζει ότι η AI δεν μπορεί να κατανοήσει το ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο λειτουργεί μια οικογένεια, να γνωρίζει τα βιώματα ή τη συναισθηματική πολυπλοκότητά της. Μπορεί να προσφέρει λανθασμένη ή επικίνδυνη καθοδήγηση. Γι’ αυτό, αντί οι γονείς να ζητούν απευθείας συμβουλές, είναι προτιμότερο να κάνουν ερωτήσεις στην AI που βοηθούν τους ίδιους να αναλύσουν την κατάσταση.

Τελικά, ο γονιός παραμένει ο πραγματικός «ειδικός» για το παιδί του. Η AI είναι απλώς ένα εργαλείο σκέψης.