Έρευνα: Τι μας αποκαλύπτει το κλάμα των μωρών και γιατί ο μύθος του μητρικού ενστίκτου καταρρίπτεται

Ένας πνιγμένος λυγμός, ένα αναφιλητό κι έπειτα μια δυνατή, διαπεραστική κραυγή σκίζουν τη σιωπή της νύχτας. Για κάθε γονιό αυτός ο ήχος είναι μια γνώριμη και επείγουσα κλήση για δράση. Το ερώτημα όμως παραμένει: γιατί κλαίει το μωρό; Πεινάει; Πονάει; Νιώθει μοναξιά; Ή απλώς αισθάνεται άβολα;

Ξεκάθαρη απάντηση δεν υπάρχει και συχνά δεν βοηθά ούτε το μητρικό ένστικτο, Μάλιστα σύμφωνα με την επιστήμη η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη.

Το «μητρικό ένστικτο» είναι ένας μύθος και οι γονείς δυσκολεύονται εξαιτίας του

Καταρρίπτοντας τους μύθους

Ομάδες ερευνητών βιοακουστικής, με πολυετή εμπειρία στη μελέτη της επικοινωνίας ζώων, αφιέρωσαν πάνω από μια δεκαετία στην ανάλυση του ανθρώπινου βρεφικού κλάματος. Χρησιμοποιώντας ακουστική ανάλυση, ψυχοακουστικά πειράματα και νευροαπεικόνιση, οι επιστήμονες αποκάλυψαν ότι το κλάμα είναι μια από τις πιο σύνθετες και παρεξηγημένες μορφές ανθρώπινης επικοινωνίας.

Ένα σημαντικό εύρημα είναι ότι δεν μπορούμε να καταλάβουμε τον λόγο που κλαίει ένα μωρό μόνο από τον ήχο του κλάματος. Αν και έχει αναπτυχθεί ολόκληρη βιομηχανία εφαρμογών, συσκευών και «εκπαιδευτικών προγραμμάτων» που υπόσχονται να μεταφράσουν τα κλάματα σε «πεινάω», «άλλαξέ με», «είμαι κουρασμένο», τα επιστημονικά δεδομένα αποδεικνύουν ότι αυτά είναι αβάσιμα.

Σε μια μεγάλη μελέτη, οι ερευνητές κατέγραψαν συνεχώς τα κλάματα 24 βρεφών κατά τη διάρκεια των πρώτων τεσσάρων μηνών της ζωής τους. Συγκέντρωσαν 3.600 ώρες ηχογραφήσεων και σχεδόν 40.000 «συλλαβές» κλάματος, καταγράφοντας παράλληλα τι έδινε τέλος στο κλάμα (σίτιση, αλλαγή πάνας, αγκαλιά). Έπειτα, εκπαίδευσαν αλγορίθμους μηχανικής μάθησης ώστε να αναγνωρίζουν αν το κλάμα σχετιζόταν με πείνα, δυσφορία ή απομόνωση. Το αποτέλεσμα; Η τεχνητή νοημοσύνη πέτυχε ποσοστό μόλις 36% — σχεδόν ίδιο με την τυχαία μαντεψιά (33%). Ακόμα και οι γονείς (και μη) δεν τα πήγαν καλύτερα, με μέσο σκορ γύρω στο 35%.

Το συμπέρασμα: το κλάμα δεν είναι μια λέξη που μπορείς να ερμηνεύσεις με λεξικό αλλά ένας γενικός συναγερμός. Ο γονιός αποκρυπτογραφεί το νόημα με βάση το πλαίσιο: την ώρα του τελευταίου γεύματος, την "κατάσταση" της πάνας, τον χρόνο που το μωρό έμεινε μόνο του.

Γιατί το μωρό με θέλει συνέχεια δίπλα του; Είναι φυσιολογικό;

Τι πληροφορίες κρύβει το κλάμα

Η έρευνα δείχνει ότι τα κλάματα μεταφέρουν δύο βασικές πληροφορίες:

1. Στατική πληροφορία – Ταυτότητα: Κάθε μωρό διαθέτει ένα μοναδικό φωνητικό "αποτύπωμα", που καθορίζεται από την ανατομία του λάρυγγα και των φωνητικών χορδών του. Αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό επιτρέπει στους γονείς να αναγνωρίζουν εύκολα το κλάμα του δικού τους παιδιού. Ενδιαφέρον είναι ότι δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια βρεφικής ηλικίας, αν και οι γονείς ισχυρίζονται ότι τα κορίτσια κλαίνε πιο "τσιριχτά" σε σχέση με τα αγόρια.

2. Δυναμική πληροφορία – Επίπεδο δυσφορίας: Το σημαντικότερο μήνυμα είναι το πόσο έντονη είναι η δυσφορία. Αυτό δεν καθορίζεται απλώς από την ένταση ή την οξύτητα αλλά από την «τραχύτητα» του ήχου. Ένα κλάμα ήπιας δυσφορίας είναι πιο μελωδικό, ενώ ένα κλάμα πόνου - όπως σε έναν εμβολιασμό- γίνεται διαπεραστικό, αποτέλεσμα της έντονης πίεσης αέρα που περνά από τις φωνητικές χορδές.

Μύθος το «μητρικό ένστικτο»

Η αντίληψη ότι μόνο οι μητέρες έχουν «ένστικτο» για να καταλαβαίνουν τα κλάμα του μωρού, καταρρίπτεται. Στις μελέτες, μητέρες και πατέρες τα πήγαν εξίσου καλά στο να αναγνωρίζουν το κλάμα του παιδιού τους. Ο καθοριστικός παράγοντας ήταν ο χρόνος που περνούσαν μαζί. Η ικανότητα να «αποκωδικοποιεί» κανείς τα κλάματα δεν είναι έμφυτη· καλλιεργείται μέσα από την εμπειρία.Ακόμη και άτομα χωρίς παιδιά μπορούσαν να μάθουν να αναγνωρίζουν τη φωνή ενός συγκεκριμένου μωρού μέσα σε λιγότερο από 60 δευτερόλεπτα ακρόασης. Μάλιστα, όσοι είχαν προηγούμενη εμπειρία φροντίδας παιδιών –όπως babysitting ή την ανατροφή μικρότερων αδελφών– ήταν σημαντικά πιο ικανοί στο να αναγνωρίζουν τα κλάματα πόνου ενός μωρού σε σύγκριση με όσους δεν είχαν καμία σχετική εμπειρία.

Ο εγκέφαλος και η εμπειρία

Η νευροεπιστημονική διάσταση της έρευνας έδειξε ότι τα κλάματα ενεργοποιούν ένα δίκτυο περιοχών στον εγκέφαλο: κέντρα ακοής, ενσυναίσθησης, «καθρεπτικούς» νευρώνες και περιοχές λήψης αποφάσεων. Η εμπειρία γονεϊκότητας ενισχύει αυτά τα δίκτυα, μετατρέποντας μια απλή συναισθηματική αντίδραση σε ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Ο παράγοντας που προβλέπει την καλύτερη ανταπόκριση δεν είναι το φύλο, αλλά η ενσυναίσθηση και η εξάσκηση.

Γιατί έχει σημασία

Η κατανόηση της επιστήμης πίσω από τα κλάματα έχει πρακτική αξία. Το συνεχές κλάμα (π.χ. από κολικούς) είναι από τους μεγαλύτερους παράγοντες στρες για τους γονείς, οδηγώντας σε εξάντληση και, σε ακραίες περιπτώσεις, σε επικίνδυνες αντιδράσεις όπως το σύνδρομο της ανατάραξης του μωρού. Η γνώση ότι δεν «πρέπει» να καταλάβεις από τον ήχο μόνο τι χρειάζεται το μωρό, μειώνει το άγχος και το αίσθημα ενοχής.

Νέα μελέτη αποκαλύπτει τον λόγο για τον οποίο μερικά μωρά κλαίνε περισσότερο από άλλα

Την επόμενη φορά που θα ακούσετε το διαπεραστικό κλάμα του μωρού σας μέσα στη νύχτα, θυμηθείτε τι πραγματικά σημαίνει: δεν είναι δοκιμασία των έμφυτων ικανοτήτων σας ούτε κρίση για τις γονεϊκές σας δεξιότητες, αλλά ένα απλό και δυνατό καμπανάκι συναγερμού. Ένα σήμα που δεν απαιτεί κάποιον “μυστικιστικό” μητρικό ή πατρικό ενστικτώδη μηχανισμό, αλλά μια προσεκτική, τρυφερή και έμπειρη ανθρώπινη ανταπόκριση. Κι αν κάποια στιγμή νιώσετε πως σας κατακλύζει η πίεση, η πιο επιστημονικά τεκμηριωμένη και εξελικτικά φυσική αντίδραση είναι να ζητήσετε βοήθεια.