Είναι ασφαλής η κατανάλωση αλκοόλ στην εγκυμοσύνη;

Η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών αποτελεί αρχαία παράδοση και οι σύγχρονοι κάτοικοι της Ελλάδας τη συνεχίζουν. Ιδιαίτερα σε γιορτινές περιόδους, όπως είναι τα Χριστούγεννα ή το Πάσχα, αλλά και σε ονομαστικές εορτές και γενέθλια, το κρασί ή η μπύρα, αλλά και άλλα οινοπνευματώδη δεν λείπουν από το τραπέζι.

Σύμφωνα με στατιστικά, που αντλήθηκαν από τον ιστότοπο του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) στην Ελλάδα, η μέση κατανάλωση οινοπνευματωδών κυμαίνεται περί των 10,2 λίτρων καθαρού οινοπνεύματος κατά κεφαλήν ανά έτος. Η ποσότητα αυτή κατά προσέγγισιν αντιστοιχεί σε κατανάλωση 2,1 φιαλών οίνου ή σε 3,9 λίτρα μπύρας σε εβδομαδιαία βάση από κάθε άτομο με ηλικία μεγαλύτερη των 15 ετών.

Επιπροσθέτως, κάποιες ομάδες πληθυσμού παρουσιάζονται πιο «επιρρεπείς», σε ό,τι αφορά τις πιθανότητες να αντιμετωπίσουν προβλήματα ένεκα της κατανάλωσης οινοπνευματωδών. Συγκεκριμένα:

• 23,6% των ενηλίκων καταναλώνουν σε κάποιες περιπτώσεις υπερβολική ποσότητα οινοπνευματωδών (επεισόδιο κραιπάλης) τουλάχιστον μία φορά το μήνα. «Υπερβολική» θεωρείται η κατανάλωση πλέον του 80% του περιεχομένου φιάλης οίνου ή πλέον του 1,5 λίτρου μπύρας σε μία περίσταση.
• Οι άνδρες καταναλώνουν 16,3 λίτρα καθαρού οινοπνεύματος κατά κεφαλήν ανά έτος, ενώ οι γυναίκες καταναλώνουν 4,5 λίτρα ανά έτος.
• Οι πιθανότητες οι γυναίκες με υψηλού βαθμού εκπαίδευση να έχουν επεισόδιο κραιπάλης είναι 64% υψηλότερες.
• Το 17% των κοριτσιών και το 22% των αγοριών ηλικίας 15 ετών έχουν μεθύσει τουλάχιστον 2 φορές στη ζωή τους. Τα παιδιά, που δεν έχουν μεθύσει ποτέ είναι κατά 31% πιθανότερο να αποδίδουν καλά στο σχολείο.

Επομένως, τα οινοπνευματώδη είναι μέρος της ζωής μας και συνεπώς και μέρος της ζωής της εγκύου. Όπως φαίνεται και από μελέτη του 2020, το 58,2% των γυναικών κατανάλωναν οινοπνευματώδη πριν από την εγκυμοσύνη και το 11% αυτών συνέχισαν και κατά τη διάρκεια της κύησης.

Το οινόπνευμα περνάει από τον πλακούντα στο έμβρυο;

Όπως φαίνεται και από μελέτη του 1972 το οινόπνευμα διέρχεται τον πλακούντα και φθάνει στο έμβρυο, στον οργανισμό του οποίου και συσσωρεύεται σε ποσότητες ανάλογες με τη συγκέντρωση της ουσίας αυτής στο αίμα της μητέρας. Το οινόπνευμα εξάλλου ανιχνεύεται και στο αμνιακό υγρό σε συγκεντρώσεις ανάλογες με τη συγκέντρωσή του, όπως αυτή καταγράφεται στο αίμα της μητέρας.

Μελέτη του 2017 κατέδειξε, πως η κατανάλωση οινοπνευματωδών ως αποτέλεσμα έχει την πρόκληση δομικών ανωμαλιών στον πλακούντα. Έτσι εκδηλώνεται διατάραξη της κυκλοφορίας του αίματος μεταξύ πλακούντα και εμβρύου.

Ποιες είναι η συνέπειες της κατανάλωσης οινοπνευματωδών για το έμβρυο;

Ανατρέχοντας στην ιστοσελίδα των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Η.Π.Α. (Centers for Disease Control and Prevention – C.D.C.) ανευρίσκουμε την πλήρη περιγραφή του λεγομένου «Φάσματος σχετιζομένων με το οινόπνευμα εμβρυϊκών διαταραχών» (Fetal alcohol spectrum disorders/FASDs).

Με τον όρο FASD αναφερόμαστε στο σύνολο των διαγνώσεων, που αντιπροσωπεύουν το φάσμα των επιπτώσεων στην υγεία ενός εκάστου, ο οποίος εξετέθη σε οινόπνευμα πριν τη γέννησή του. Οι καταστάσεις αυτές ενδέχεται να επηρεάσουν το κάθε άτομο με διαφορετικούς τρόπους και η σοβαρότητα των συνεπειών κυμαίνεται από ελαφρά έως βαριά.

Ένα άτομο με FASD κατά περίπτωσιν παρουσιάζει:

• Χαμηλό βάρος στον τοκετό
• Διαταραχή κινητικού συντονισμού
• Υπερκινητικότητα
• Διάσπαση της προσοχής/ αδυναμία συγκέντρωσης
• Αδύναμη μνήμη
• Μαθησιακές δυσκολίες (ιδιαίτερα στα μαθηματικά)
• Καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου
• Χαμηλό διανοητικό πηλίκο (χαμηλό IQ)
• Αδυναμία διατύπωσης συλλογισμών και ανάπτυξης κριτικής σκέψης
• Διαταραχές ύπνου και δυσκολίες στο θηλασμό ως βρέφος
• Διαταραχές όρασης και ακοής
• Διαταραχές στη λειτουργία της καρδιάς, των νεφρών και των οστών
• Μικρό ύψος
• Μικρό μέγεθος κεφαλής
• Αλλοίωση των χαρακτηριστικών του προσώπου με συνηθέστερη την απουσία του φίλτρου (έτσι ονομάζεται το κάθετο αυλάκι που έχουμε μεταξύ μύτης και άνω χείλους)

Σε ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας του 2011 διερευνήθηκε η συσχέτιση της κατανάλωσης οινοπνευματωδών στην κύηση με την πιθανότητα εκδήλωσης προβλημάτων, όπως:

• Αποβολή: Με τον όρο αποβολή αναφερόμαστε στην απώλεια του εμβρύου πριν από την συμπλήρωση των 20 εβδομάδων κύησης. Η μετρίου και υψηλού βαθμού κατανάλωση οινοπνευματωδών στην εγκυμοσύνη συνδέεται με αυξημένη πιθανότητα αποβολής, ιδιαίτερα κατά το πρώτο τρίμηνο. Λιγότερο ξεκάθαρη είναι η ύπαρξη τέτοιας σχέσης, σε ό,τι αφορά την μικρή κατανάλωση.
• Ενδομήτριος θάνατος: με τον όρο ενδομήτριος θάνατος αναφερόμαστε στο θάνατο του εμβρύου εντός της μήτρας μετά τη συμπλήρωση των 20 εβδομάδων κύησης. Τα διαθέσιμα στοιχεία κατάδειξαν αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης του δυσάρεστου αυτού φαινομένου εξαιτίας της κατανάλωσης οινοπνευματωδών στην κύηση.
• Πρόωρος τοκετός: με τον όρο πρόωρος τοκετός αναφερόμαστε στον τοκετό πριν από τη συμπλήρωση 37 εβδομάδων κύησης. Η σχέση μεταξύ της κατανάλωσης οινοπνευματωδών και πρόωρου τοκετού δεν έχει αποδειχθεί πέραν αμφιβολίας. Εντούτοις υφίστανται στοιχεία αποδεικτικά της σχέσης αυτής, όπως αυτά, που αναφέρονται σε μελέτη του 2007 .
• Αιφνίδιος θάνατος νεογνού: Με τον όρο αυτόν αναφερόμαστε στον ξαφνικό και απρόσμενο θάνατο νεογνού, συνήθως στον ύπνο, το οποίο έχει ηλικία μικρότερη του ενός έτους. Η σχέση κατανάλωσης οινοπνευματωδών στην εγκυμοσύνη και του τραγικού αυτού ενδεχομένου δεν έχει αποδειχθεί. Υφίστανται όμως στοιχεία, που καταδεικνύουν υψηλές πιθανότητες μία τέτοια σχέση όντως να υφίσταται.

Ακόμα και η μέτρια κατανάλωση οινοπνευματωδών στην εγκυμοσύνη ενέχει κινδύνους για το έμβρυο;

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούμε σε μελέτη του 2017. Οι συντάκτες της μελέτης αυτής ανασκόπησαν τα διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με την ελαφρά κατανάλωση οινοπνεύματος κατά την κύηση, τα οποία ανευρίσκονται στη διεθνή βιβλιογραφία. Ως ελαφρά κατανάλωση ορίστηκε στην περίπτωση αυτή η κατανάλωση λιγοτέρων από 32 γραμμαρίων οινοπνεύματος σε εβδομαδιαία βάση. Για να δώσουμε μία τάξη μεγέθους ένα ποτήρι επιτραπέζιου οίνου ή ένα κουτάκι μπύρα περιέχουν περίπου 14 γραμμάρια οινοπνεύματος σύμφωνα με το Εθνικό Ίδρυμα Υγείας των ΗΠΑ (National Institute of Health/ NIH). Σύμφωνα με την ανωτέρω αναφερθείσα ανασκόπηση υπάρχουν στοιχεία, τα οποία καταδεικνύουν, ότι υφίσταται συσχέτιση ακόμα και της ελαφράς κατανάλωσης οινοπνευματωδών στην κύηση με τη γέννηση λιποβαρούς νεογνού και τον πρόωρο τοκετό. Αν και οι επιστήμονες υπογραμμίζουν την ένδεια των σχετικών στοιχείων, καταλήγουν στο συμπέρασμα, ότι η συμβουλή προς την έγκυο θα πρέπει να είναι η παντελής αποχή από την κατανάλωση οινοπνευματωδών.

Παρόμοια είναι και η συμβουλή, που διατυπώνεται από το CDC.

Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Πληροφορίες από τον ιστότοπο του ΟΟΣΑ, οι οποίες ανευρέθηκαν στις 19/12/2022: https://www.oecd.org/greece/Preventing-Harmful-Alcohol-Use-Key-Findings-GREECE.pdf}

^{Athina Diamanti, Katerina Lykeridou, Vasilios Raftopoulos, Paraskevi Katsaounou, "Smoking and alcohol consumption during pregnancy. The situation in Greece", European Respiratory Journal 2020 56: 1330; DOI: 10.1183/13993003.congress-2020.1330}

^{Idänpään-Heikkilä J, Jouppila P, Akerblom HK, Isoaho R, Kauppila E, Koivisto M. Elimination and metabolic effects of ethanol in mother, fetus, and newborn infant. Am J Obstet Gynecol. 1972 Feb 1;112(3):387-93. doi: 10.1016/0002-9378(72)90483-8. PMID: 5060384.}

^{Tai M, Piskorski A, Kao JC, Hess LA, M de la Monte S, Gündoğan F. Placental Morphology in Fetal Alcohol Spectrum Disorders. Alcohol Alcohol. 2017;52(2):138-144. doi:10.1093/alcalc/agw088}

^{Πληροφορίες από την επίσημη ιστοσελίδα των Ανατρέχοντας στην ιστοσελίδα των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Η.Π.Α. (Centers for Disease Control and Prevention – C.D.C.) (https://www.cdc.gov/ncbddd/fasd/facts.html), οι οποίες αλιεύθησαν στις 19/12/2022}

^{Bailey BA, Sokol RJ. Prenatal alcohol exposure and miscarriage, stillbirth, preterm delivery, and sudden infant death syndrome. Alcohol Res Health. 2011;34(1):86-91.}

^{Sokol RJ, Janisse JJ, Louis JM, Bailey BN, Ager J, Jacobson SW, Jacobson JL. Extreme prematurity: an alcohol-related birth effect. Alcohol Clin Exp Res. 2007 Jun;31(6):1031-7. doi: 10.1111/j.1530-0277.2007.00384.x. Epub 2007 Mar 31. PMID: 17403063.}

^{Mamluk L, Edwards HB, Savović J, et al. Low alcohol consumption and pregnancy and childhood outcomes: time to change guidelines indicating apparently 'safe' levels of alcohol during pregnancy? A systematic review and meta-analyses. BMJ Open. 2017;7(7):e015410. Published 2017 Aug 3. doi:10.1136/bmjopen-2016-015410}

^{NIH: What is a Standard Drink? https://www.niaaa.nih.gov/alcohols-effects-health/overview-alcohol-consumption/what-standard-drink. Οι πληροφορίες αλιεύθηκαν στις 19/12/2022}