Πώς ρυθμίζεται η παραγωγή γάλακτος από τους μαστούς κατά το θηλασμό;
Σταματάει και πότε ο μαστός να παράγει γάλα;
Ας δούμε τις βασικές αρχές του μηχανισμού παραγωγής γάλακτος στο θηλασμό…
Δύο είναι τα μέρη του σώματος, τα οποία κατά βάσιν «συνεργάζονται», για να επιτευχθεί η παραγωγή γάλακτος:
- ο εγκέφαλος και συγκεκριμένα δύο «ιδιαίτερες» περιοχές του εγκεφάλου, που ονομάζονται Υποθάλαμος και Υπόφυση
- ο μαστός και συγκεκριμένα οι μαστικοί αδένες του και φυσικά οι γαλακτοφόροι πόροι, οι οποίοι συρρέουν στη θηλή και εξ αυτών εκρέει το γάλα στο στόμα του μωρού κατά το θηλασμό.
Σχηματικά, θα μπορούσαμε να πούμε, πως οι θηλαστικές κινήσεις του στόματος του μωρού πάνω στη θηλή είναι και το ερέθισμα, που «εμπλέκει» τα δύο αυτά μέρη του σώματος και επιτυγχάνεται ο θηλασμός.
Τί γίνεται στον εγκέφαλο κατά το θηλασμό;
Στην παρακάτω εικόνα διακρίνουμε τις δύο περιοχές του εγκεφάλου, που εμπλέκονται στο θηλασμό: τον υποθάλαμο και την υπόφυση. Πρόκειται για δύο περιοχές «στενά συνδεδεμένες» μεταξύ τους τόσο μέσω αγγείων, που διατρέχουν αμφότερες, όσο και μέσω νεύρων.
Οι θηλαστικές κινήσεις του μωρού προκαλούν και το απαραίτητο νευρικό ερέθισμα, το οποίο μέσω ειδικών νεύρων μεταφέρεται στον εγκέφαλο και προκαλεί την έναρξη της παραγωγής των δύο βασικών ορμονών, που εμπλέκονται στην παραγωγή γάλακτος:
- της Ωκυτοκίνης (Oxytocin), η οποία παράγεται στον υποθάλαμο και «μεταφέρεται» μέσω μικρών αγγείων στην υπόφυση, από την οποία και εκκρίνεται, δηλαδή απελευθερώνεται στο σώμα και επηρεάζει τις διάφορες λειτουργίες του και κυρίως τη λειτουργία των μαστών.
- της Προλακτίνης (Prolactin – PRL), η οποία παράγεται στην υπόφυση, από την οποία και εκκρίνεται.
Τι γίνεται στο μαστό κατά το θηλασμό;
Ο μαστικός αδένας, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα αποτελείται από λοβούς, στους οποίους και παράγεται το γάλα.
Το γάλα στη συνέχεια εισέρχεται στους γαλακτοφόρους πόρους, που «συρρέουν» στη θηλή, από την οποία και εκρέει το γάλα φθάνοντας τελικά στο μωρό.Η Προλακτίνη δρα επί των κυττάρων των μαστικών αδένων. Έτσι τα κύτταρα αυτά «ενεργοποιούνται» και αρχίζει η παραγωγή γάλακτος.
Η Ωκυτοκίνη με τη σειρά της δρα πάνω στα μυϊκά κύτταρα, τα οποία περιβάλλουν τους λοβούς του μαστικού αδένα και προκαλεί τη σύσπασή τους. Τα μυϊκά κύτταρα τότε ασκούν πίεση επί των λοβών – τρόπον τινά τους «σφίγγουν» - οπότε και το γάλα, που έχει παραχθεί και παραμένει εντός αυτών εκρέει από τους γαλακτοφόρους πόρους και φθάνει στο μωράκι.
Ας δούμε τον μηχανισμό παραγωγής γάλακτος ολοκληρωμένο…
Ο μηχανισμός παραγωγής γάλακτος συνοψίζεται στην παρακάτω εικόνα:
- Το μωρό πιάνει με το στόμα του τη θηλή και ξεκινάει τις θηλαστικές κινήσεις.
- Εξαιτίας των θηλαστικών κινήσεων «στέλνεται σήμα» στον εγκέφαλο μέσω ειδικών νεύρων και αρχίζει η παραγωγή Ωκυτοκίνης και Προλακτίνης.
- Οι ορμόνες αυτές εισέρχονται στο αίμα της μαμάς και μέσω της κυκλοφορίας φθάνουν στους μαστούς.
- Η Προλακτίνη δρα επί των κυττάρων των λοβών του μαστικού αδένα και αρχίζει η παραγωγή γάλακτος.
- Η Ωκυτοκίνη δρα επί των μυϊκών κυττάρων, που περιβάλλουν τους λοβούς του μαστικού αδένα και έτσι το γάλα «προωθείται» προς τους γαλακτοφόρους πόρους, οι οποίοι «συρρέουν» επί της θηλής.
- Το γάλα φθάνει μέσω τον πόρων της θηλής στο μωράκι.
Πώς ο μαστός σταματάει να παράγει γάλα;
Έχει παρατηρηθεί, πως σε μερικές περιπτώσεις η παραγωγή γάλακτος σταματά μόνο στον ένα μαστό και όχι στον ετερόπλευρο. Αυτό συμβαίνει επί παραδείγματι, όταν το μωράκι δείχνει μία «προτίμηση» στον ένα μαστό. Το φαινόμενο αυτό αποδεικνύει, πως υφίσταται στα πλαίσια του μαστού μηχανισμός αναστολής της παραγωγή γάλακτος, ο οποίος είναι μάλιστα ανεξάρτητος για κάθε μαστό.
Ο μηχανισμός αυτός βασίζεται σε μία ουσία, που ονομάζεται Παλίνδρομος Αναστολέας της Γαλουχίας (Feedback Inhibitor of Lactation – FIL) και περιέχεται στο γάλα. Η ουσία αυτή – όπως άλλωστε υποδηλώνει και το όνομά της – παρεμποδίζει την περαιτέρω παραγωγή γάλακτος, αν ο μαστός είναι «πλήρης».
Συμπεράσματα πειραματικών παρατηρήσεων σε ποντίκια έχουν καταδείξει, πως ο FIL δρα στο επίπεδο των γαλακτοπαραγωγών κυττάρων του μαστικού αδένα, παρεμποδίζοντας την επ’ αυτών δράση της Προλακτίνης, η οποία προάγει την παραγωγή γάλακτος.
Κατά συνέπεια, όσο το γάλα παραμένει εντός του μαστού, ο περιεχόμενος σε αυτό FIL, αναστέλλει την περαιτέρω παραγωγή του. Τοιουτοτρόπως, ο μαστός προστατεύεται από τη συλλογή υπερβολικής ποσότητας γάλακτος σε αυτόν, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει μαστίτιδα.
Όταν ο μαστός κενωθεί, τότε η παραγωγή γάλακτος επανεκκινεί. Αν το μωρό αδυνατεί να θηλάσει (λόγου χάριν αν είναι πρόωρο), τότε το γάλα θα πρέπει να αντληθεί από τον μαστό, προκειμένου η παραγωγή του να είναι επαρκής.
Ο FIL με τη δράση του επιτρέπει η παραγωγή γάλακτος από τους μαστούς να «συγχρονίζεται» με τις ανάγκες του μωρού. Ο μηχανισμός αυτός έχει ιδιαίτερη σημασία, όσον αφορά τη ρύθμιση της παραγωγής γάλακτος, αφού ο θηλασμός «παγιωθεί». Τότε η Προλακτίνη συνεχίζει να προάγει μεν την έκκριση γάλακτος από τα εξειδικευμένα κύτταρα του μαστικού αδένα, αλλά δεν εμπλέκεται σε αυτόν καθαυτόν τον έλεγχο της παραγόμενης ποσότητάς του.
Πληροφορίες για το άρθρο αυτό αντλήθηκαν από ΕΔΩ
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Εικόνα εγκεφάλου: OpenStax College [CC BY 3.0 (https://creativecommons.org/licenses/by/3.0)]
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
