Ο κόλπος είναι κατ’ ουσίαν ο σωλήνας, ο οποίος συνδέει το αιδοίο με την είσοδο της ενδομητρικής κοιλότητας, δηλαδή το έξω τραχηλικό στόμιο.
Στον κόλπο διεισδύει το εν στύσει πέος κατά τη σεξουαλική επαφή, εντός αυτού εκσπερματώνει ο άνδρας προκειμένου να επιτευχθεί γονιμοποίηση του ωαρίου και έναρξη κύησης και εξ’ αυτού εξέρχεται το μωρό κατά το δεύτερο στάδιο του τοκετού και ο πλακούντας στο τρίτο στάδιο του τοκετού.Ο κόλπος, όπως συμβαίνει άλλωστε και με τον οργανισμό εν γένει, αλλά και την ψυχολογία της γυναίκας, τίθεται σε δοκιμασία ένεκα της εγκυμοσύνης, αλλά και του τοκετού. Επόμενον είναι η δομή του να εμφανίζει αλλαγές μετά από τη δοκιμασία αυτή.
Δυσχρωμίες του κόλπου και του αιδοίου
Με τον όρο δυσχρωμία αναφερόμαστε στη μεταβολή του χρώματος τόσο του κόλπου, όσο και του αιδοίου, που λαμβάνουν μία σκούρα απόχρωση. Το φαινόμενο αυτό συνδέεται με τις ορμονικές αλλαγές της κύησης και αν και συχνά αναστρέφεται αυτόματα μετά την πάροδο κάποιου διαστήματος από τον τοκετό, αυτό δεν είναι πάντα δεδομένο.
Τραυματισμός του κόλπου στον τοκετό
Σε μερικές περιπτώσεις ο ιατρός επιλέγει, προκειμένου να διευκολυνθεί η μαίευση (η «έξοδος» δηλαδή) του νεογνού στο δεύτερο στάδιο του τοκετού, να κάνει μία μικρή τομή στον ιστό της περιοχής, που εκτείνεται μεταξύ του αιδοίου και του πρωκτού, η οποία ονομάζεται περίνεο. Πρόκειται για την επισιοτομή (ή περινεοτομή), η οποία απεικονίζεται παρακάτω.
Η τομή αυτή εκτείνεται έως και λίγα εκατοστά εντός του κόλπου, ενώ αποκαθίσταται δια της συρραφής των ιστών άμεσα μετά το πέρας του τοκετού. Κατά κανόνα το ράμμα, που χρησιμοποιείται είναι απορροφήσιμο («διαλύεται» αυτόματα), οπότε δεν χρειάζεται να αφαιρεθεί από τον ιατρό.
Η όποια ουλή σχηματίζεται στη θέση της επισιοτομής είναι ελάχιστα ή καθόλου ορατή και δεν επηρεάζει ουσιωδώς τη λειτουργία του κόλπου.
Ενίοτε, ακόμα και αν δεν γίνει επισιοτομή, κατά τη διάρκεια του τοκετού στον κόλπο συχνά προκαλούνται μικρότεροι ή μεγαλύτεροι τραυματισμοί. Οι οποίοι επίσης αποκαθίστανται άμεσα από τον ιατρό.
Χαλάρωση του κόλπου
Το τοίχωμα του κόλπου έχει ένα επιφανειακό στρώμα, που ονομάζεται βλεννογόνος και θα μπορούσε να πει κανείς, πως αυτό είναι το «δέρμα» του κόλπου.
Όπως φαίνεται στην ακόλουθη εικόνα, κάτω από το βλεννογόνο εντοπίζεται ένα στρώμα συνδετικού ιστού, το οποίο σε συνδυασμό με το υποκείμενο μυϊκό στρώμα, αποτελούν το «στηρικτικό» σύστημα του κόλπου.
Χάρη στο σύστημα αυτό ο κόλπος διατηρεί το σχήμα και την ελαστικότητά του, ενώ παράλληλα δια των αγγείων, που ανευρίσκονται στο στρώμα αυτό αιματώνεται ο βλεννογόνος.
Στα πλαίσια μίας μελέτης του 2009 επιστήμονες διεπίστωσαν χάρη σε προσομοιώσεις σε υπολογιστή, πως μύες του κολπικού τοιχώματος εξαιτίας της τάσης («τέντωμα»), στην οποία υπόκεινται κατά τον τοκετό φθάνουν να επιμηκυνθούν κατά 3,26 φορές!
Επιπροσθέτως, κατά την εγκυμοσύνη μεταβάλλεται η σύνθεση του κολλαγόνου στο τοίχωμα του κόλπου. Το κολλαγόνο είναι δομικό συστατικό του «στηρικτικού» συστήματος του κόλπου είναι το κολλαγόνο. Πρόκειται για μία πρωτεΐνη, που παράγεται από κύτταρα, τα οποία βρίσκονται στο στρώμα του συνδετικού ιστού, αλλά και στο στρώμα του μυϊκού ιστού.
Διαταραχές στην διαδικασία σύνθεσης του κολλαγόνου κατά την εγκυμοσύνη είχαν καταγραφεί ήδη σε μελέτη του 1986, τα συμπεράσματα της οποίας έχουν επιβεβαιωθεί και από παρατηρήσεις σε αρουραίους, όπως αυτές καταγράφηκαν σε μελέτη του 2016.
Η τάση, στην οποία υπόκεινται οι μύες του κόλπου στον τοκετό αφενός και οι διαταραχές στη σύνθεση του κολλαγόνου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αφετέρου συμβάλλουν στη χαλάρωση του κόλπου. Η γυναίκα αναφέρει, πως ο κόλπος της ειδικά κατά τη σεξουαλική επαφή «δεν είναι ο ίδιος με πριν», ενώ ανάλογες παρατηρήσεις συχνά γίνονται και από το σύντροφό της.
Συχνά δε η αυτή χαλάρωση των ιστών του κόλπου συνδέεται και με την εκδήλωση ακράτειας ούρων μετά τον τοκετό.
Κολπική ξηρότητα
Οι μεταβολές στη σύνθεση του κολλαγόνου κατά την κύηση, αλλά και τη λοχεία συνδέεται με την εκδήλωση κολπικής ξηρότητας. Οι μεταβολές αυτές σχετίζονται με τις μεταβολές στα επίπεδα των οιστρογόνων, που καταγράφονται στο αίμα της λεχωίδος. Οιστρογόνα ονομάζονται ορμόνες, που εκκρίνονται από τις ωοθήκες και με τη δράση τους συμμετέχουν στη ρύθμιση του κύκλου.
Τα επίπεδα των ορμονών αυτών φθάνουν σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα κατά τη διάρκεια της κύησης, αλλά μετά τον τοκετό καταγράφεται δραματική πτώση τους. Συγκεκριμένα, φθάνουν στις προ τις εγκυμοσύνης τιμές τους εντός 24 ωρών από τον τοκετό. Ενώ περαιτέρω πτώση τους καταγράφεται και ένεκα του θηλασμού και τα επίπεδά τους παραμένουν χαμηλά, για όσο διάστημα η μητέρα επιλέγει θα θηλάσει.
Οι μεταβολές αυτές στα επίπεδα των οιστρογόνων, επηρεάζουν αρνητικά την παραγωγή κολλαγόνου στους ιστούς του κόλπου και τοιουτοτρόπως εκδηλώνεται κολπική ξηρότητα, η οποία μάλιστα καθιστά συχνά τη σεξουαλική επαφή επώδυνη.
Οι μεταβολές στη διαδικασία της σύνθεσης του κολλαγόνου εξαρτώνται αποκλειστικά από τις συνθήκες, που διαμορφώνονται κατά την εγκυμοσύνη και είναι ανεξάρτητες από τον τρόπο τοκετού. Έτσι αυτές καταγράφονται μετά από φυσιολογικό τοκετό, όσο και μετά από καισαρική τομή.
Πώς αντιμετωπίζονται η χαλάρωση των ιστών του κόλπου και η κολπική ξηρότητα μετά την εγκυμοσύνη;
Σε ό,τι αφορά την χαλάρωση των ιστών του κόλπου, φαίνεται, πως ευεργετική επίδραση έχουν οι ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών του περινέου, οι οποίες είναι γνωστές με το όνομα ασκήσεις Kegel.
Για την κολπική ξηρότητα συχνά χορηγούνται ειδικές ενυδατικές κολπικές κρέμες. Εντούτοις, τα αποτελέσματα της θεραπείας αυτής είναι μάλλον πενιχρά.
Σήμερα η σύγχρονη τεχνολογία μας δίνει την δυνατότητα να επέμβουμε αποτελεσματικά και να αντιμετωπίσουμε τόσο την κολπική χαλάρωση, όσο και την κολπική ξηρότητα, που εμφανίζονται μετά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό χάρη στη θεραπεία με τους Εστιασμένους Υπερήχους Υψηλής Έντασης, που είναι γνωστοί με το αγγλικό ακρωνύμιο HIFU (High Intensity Focused Ultrasounds).
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Ashton-Miller JA, Delancey JO. On the biomechanics of vaginal birth and common sequelae. Annu Rev Biomed Eng. 2009;11:163-176. doi:10.1146/annurev-bioeng-061008-124823
Manabe Y, Yoshida Y. Collagenolysis in human vaginal tissue during pregnancy and delivery: a light and electron microscopic study. Am J Obstet Gynecol. 1986 Nov;155(5):1060-6. doi: 10.1016/0002-9378(86)90350-9. PMID: 3777048.
Dhital B, Gul-E-Noor F, Downing KT, Hirsch S, Boutis GS. Pregnancy-Induced Dynamical and Structural Changes of Reproductive Tract Collagen. Biophys J. 2016;111(1):57-68. doi:10.1016/j.bpj.2016.05.049
